DSC06370 (3)

nymi. Ponadto razem ze zmiennymi zależnymi! niezależnymi wymieniane są na ogół również zmienne pośredniczącej interweniujące). Nazywane są niekiedy zmiennymi niezależnynfl-zakłócający-mi. Są nimi czynniki wpływające pośrednio zarówno na zmienne zależne, jak i niezależne. Służą dodatkowemu wyjaśnieniu współzależności występujących między tymi zmiennymi.^wracają uwagę na inne ważne, choć nieuwzględnione w badaniach, czynniki wpływające na zmienną zależną. Bardzo dobry przykład zmiennej pośredniczącej podał M. Łobocki (za K. Mollenhauerem| Ch. Rittel-meyerem): [...] przykładem zmiennej pośredniczącej Może być przypuszczenie, że to nie tyle czytanie co wieczór dziecku choremu opowiadań (uznane w badaniach za zmienną niezależną) wpływa na nie uspokajająco (co uchodziło za zmienną zależną), ile sama obecność przy nim osoby czytającej¹⁶³.

Oprócz wyżej przytoczonych klasyfikacji zmiennych można spotkać jeszcze inne, mniej rozpowszechnione podziały. M. Bunge wyróżnił np. zmienne obserwowalne i nieobserwowalne¹⁶⁴. J. Brzeziński wymienia zmienne ciągłe i zmienne dyskretne: Zmienna jest ciągła, jeśli zbiór jej wartości tworzy continuum i jeżeli pomiędzy dwiema sąsiednimi wartościami zmiennej możliwe jest znalezienie trzeciej wartości¹⁶⁵. Przykładem takiej zmiennej mogą być wzrost, średnia ocen itp., natomiast [...] jeśli pomiędzy dwiema sąsiednimi wartościami zmiennej nie występuje trzecia wartość, to jest to zmienna dyskretna¹⁶⁶. Przykładem takiej zmiennej są płeć, wykształcenie itp. Oprócz tego podziału J. Brzeziński wyróżnia jeszcze zmienne niezależne główne i zmienne niezależne uboczne oraz zmienne niezależne uniwersalne i zmienne niezależne okazjonalne¹⁶⁷. Natomiast M. Łobocki wymienia jeszcze zmienne ilościowe i jakościowe. Zmienne ilościowe przybierają bądź to postać zmiennych porządkowych, bądź interwałowych lub ilorazowych ⁸. Ozna-

¹⁶³    Ibid., s. 135.

¹⁶⁴    Cyt. za J. Sztumski: P. cit., s. 61.

¹⁶⁵    J. Brzeziński: Elementy metodologii..., op. cit, s. 22.

Ibid.

¹⁶⁷ Ibid., s. 25.

'** M. Łobocki: Wprowadzenie do metodologii..., op. cit., s. Uo. 82

m