Foto0749

zmienne (zależne i niezależne) i d problemy badawcze oraz sformułować ĆJ cel badań. Zagadnienia te zostaną szerzej opisane w kolejny m opracowaniu, stanowiącym rodzaj poradnika metodycznego, szczególnie przydatnego studentom na kierunku studiów „bezpieczeństwo" W tym miejscu dokonamy tylko ich ogólnego przybliżenia. Zacznijmy od przedstawienia istoty przedmiotu badań jako jednego z kolejnych kroków (zadań) w badaniach problemów bezpieczeństwa

4J. Przedmiot badań

W rozważaniach na temat badań problemów bezpieczeństwa trudno by-pominąć zagadnienia dotyczące przedmiotu i celu badań naukowych. ■-I związku z rym spróbujmy najpierw odpowiedzieć na pytanie: co rozumie się po-;    prsnthdot badań? - a następnie - co może być przedmiotem bodem *    o Yizpkićzeństwie”?

. fcioric możemy przyjąć, że przedmiotem badań w „naukach ■ o tt._f    /i' )-??’. fenomen bezpieczeństwa oraz składające się na niego

Ja . ^    y v -sy i bardziej szczegółowe zjawiska w sferze bezpieczeń-

st».:. w jego rożnych wymiarach przedmiotowych⁴' i między nimi, rozpatrywane w odniesieniu do konkretnych podmiotów, z punktu widzenia których analizujemy bezpieczeństwo, przy uwzględnieniu także wpływu warunków środowi-.skorych Oczywiste jest, że przedmiotem badań będą także, a może przede ^wszystkim, relacje między podmiotem a jego otoczeniem (środowiskiem), cha-_; rakiet tego otoczenia, ale także cechy danego podmiotu. Wiele wskazuje jednak *„W»ducc* probiera. a uszne go. to jeszcze nie to samo. Dopiero bowiem właściwa werbaliza-rja ląrńbmi n i JJi ma litlim u go i probłemów szczegółowy ch daje dobre podstawy do wyko-ania hkjiyct kroków badawczych, składający cft się na procedurę badań naukowych. DziaM-aość —juan tmhar n *>msa. «n jo aby konkretne działania podejmować i realizować « \iTirhij kofcjaośri i we właściwy sposób. Przestrzegamy wówczas tzw. procedury'badań. Otoksndi tyth dzńtai składa się aa proces badawczy, którego inodd - w pewnym uproszczenio - pm&snróao w ofceh 10. Sgarabii^By więc ją uważnie przestudiować. Zawarte w niej informacje - rrnrf/Jni zaś proponowane „10 kroków* w rubryce ZADANIA BADAWCZE > mogą ókzzsć się detnn pzewodriben w —oj podróży w święcie badań naukowych. Wychodzimy z ntc&rmuL że tabefe n oraz przedstawione w niej etapy i procedury hadań kierują naszą uwagę w stanę szatko nzaaong mody badań. Tyra samym mogą okazać się przydatne w dużym sapała dr amorów prac empirycznych, ałe także db tych, którzy przygotowują badania i prace mńflagjne o danfamr icartyęzaym. Nie można wykluczyć. że świadomość procedur za-waayda * tahrii 10 może okazać aę przy datna w widu sytuacjach życiowych, aymagąąyd pndtjBiaum znaczący di decy^. Przedstawione w tabeli etapy naszych działań, związane zpgygpwańrm badań oraz ich praktyczną realizacją a także obowiązujące w tych działaniach procedury zaczynają się zazwyczaj od uświadomienia sobie problemu badawczego na tle sytuacji proHcawwej. lej dokładne opisanie sprzyja - razem z przyjętą teorią - w miarę precyzyjnemu ctaeflraiB swotsłeęo jądra procesu badawczego*', czyli problemów badawczych.

*³ Chodzi o bezpieczeństwo ekologiczne i zdrowotne, bezpieczeństwo ekonomiczne i polityczne, pnhfirzne i nuBtame. ńd.

na to, że przedmiotem badań w „naukach o bezpieczeństwie^ pow inna być także szeroko rozumiana obronność; pojmowana w dużym uproszczeniu jako ,.praktyczne aspekty zapewnienia bezpieczeństwa”, zgodna z przytaczanym wcześniej wzorem B = f (O). Szerzej na ten temat w literaturze⁴².

Dla bardziej szczegółowego określania przedmiotu badań w naukach

0    bezpieczeństwa warto skorzystać z przedstawionych wcześniej modeli bezpieczeństwa, w tym także modelu podmiotowego. Biorąc pod uwagę podmiotowy model bezpieczeństwa*³, przedmiotem badań sąfakty (zdarzenia), procesy

1    zjawiska dotyczące: a/ bezpieczeństwa jednostki ludzkiej, b/ bezpieczeństwa grup społecznych, np. rodziny, społeczności lokalnej (w „małej ojczyźnie”), społeczeństwa (bezpieczeństwo narodowe), cl bezpieczeństwa instytucji i organizacji, dl innych podmiotów bezpieczeństwa (grupy państw, np. UE) czy bezpieczeństwa globalnego.

Korzystając z tej tabeli możemy powiedzieć, że przedmiot badań - w zależności od ich zakresu - mieści się co najmniej na jednym z piętnastu pól macierzy przedstawionej w postaci tabeli 12.

Tabela 11. Przedmiot badań w świetle podmiotowego modelu bezpieczeństwa

Przedmiot badań Podmiot bezpieczeństwa	Fakty	Procesy	Zjawiska
Jednostka ludzka	1	2	3
Grupa społeczna	4	5	6
Instytucja	7	8	9
Organizacja	10	11	12
Inne	13+	14+	15+

W tabeli tej przedstawiono tylko jedną z kilku możliwości określania przedmiotu badań. Przydatne mogą być w tym również tabele 12, 13 i 14. Zacznijmy od tabeli 12, w której uwzględnia się: z jednej strony przedmiotowy model bezpieczeństwa, z drugiej strony zaś - przedmiot badań. Przypomnijmy więc, że w teorii bezpieczeństwa (w jej modelu przedmiotowym) wymienia się takie wymiary (aspekty, płaszczyzny) bezpieczeństwa, jak: bezpieczeństwo ekologiczne i zdrowotne, bezpieczeństwo ekonomiczne/gpspodarcze i polityczne, publiczne i militarne, itd. Przedmiotem badań „nauk o bezpieczeństwie” są więc również fakty (zdarzenia), procesy i zjawiska zachodzące w każdej z tych sfer bezpieczeństwa albo w kilku z nich. Dlatego też, określając przedmie* badań, zatrzymujemy się przy jednym lub przy kilku polach macierzy przedstawionej w postaci tabeli 12.

^c W. Kiler, Obrona narodowa iii RP. Pojęcie, organizacja, system. Rozprawa habilitacyjna. AON, Warszawa 2002; M Ciei tarczyk, Kultura..., s. 233-254.

M.Cieśiarczyk, Psychospołeczne i organizacyjne..., & 107.

213