DSC02996 (3)

414 BADANIE OSOBOWOŚCI - WYBRANE ZAGADNIENIA

obserwacji, jak również różne rodzaje trafności. Szczególny nacisk położono na rzetelność teoretyczną, polegającą na gromadzeniu dowodów na rzecz danej koncepcji oraz wynikających z niej metod pomiarowych. Nie dysponując powszechnie akceptowanymi metodami pomiarowymi, takimi na przykład jak termometr jako narzędzie do mierzenia temperatury, musimy wykazywać rzetelność naszych miar.

4.    W niniejszym rozdziale rozważano również kwestię trafności samoopi-sów. Z badań wynika, że ludzie potrafią trafnie opisywać swoją osobowość, a między autocharakterystykami a charakterystykami pochodzącymi od innych ludzi istnieje duża zbieżność. Jednocześnie możliwość autoiluzji badanego oraz rozbieżności między tym, jak sami siebie spostrzegamy, a jak nas widzą inni ludzie, sprawia, że wielu badaczy podchodzi do samoopisów z dużą rezerwą.

5.    Wiele metod oceny osobowości ma wkomponowane pozycje sprawdzające wiarygodność odpowiedzi badanej osoby.

6.    Badania wykazują, że wskaźniki natężenia potrzeb (np. potrzeby osiągnięć. władzy, bliskości) uzyskiwane metodami projekcyjnymi mogą dawać podstawę do przewidywania ważnych zachow-ań człowieka. Jednak relacja między wyobraźnią a zachowaniem jest skomplikowana i miary projekcyjne wykazują niską zbieżność z sa-moopisami.

7.    Koncepcje zakresu i dokładności pozwalają na ocenę przydatności różnych miar osobowości do prognozowania zachowań. Dany miernik może mieć duży zakres i małą dokładność albo odwTOtnie. Ponadto relacja między miarami osobowości a wskaźnikami zachowań jest skomplikowana (np. w różnych zawodach), a zbieżności nie zawrze są wysokie. Kwestia relacji między hipotezami klinicznymi a statystycznymi pokazuje wpływ sposobu organizacji danych na trafność przewidywań.

8.    Ważnym problemem w psychologii jest umiejętność rozpoznania stopnia uwarunkowania kulturowego badanych zjawisk, a także metod badawczych. Chodzi tu na przykład o używanie odpowiedniego języka w kwestionariuszach (np. unikanie zwrotów świadczących o seksizmie) oraz przyjmowanie odpowiednich metod obliczania wyników. Trzeba też pamiętać, że struktura prowadzonych badań może być uwarunkowana kulturą badacza.

9.    Istnieje związek między teoriami osobowości a metodami oceny. Różne teorie wiążą się z różnymi rodzajami danych. Z uwagi na złożoność ludzkiej osobowości właściwe wydaje się stosowanie pluralizmu metodologicznego, a więc w-ielu równoległych metod jej oceny.

Q Zakończenie: aktualne problemy oraz perspektywy psychologii osobowości

Zawartość rozdziału

W niniejszym rozdziale powrócimy do niektórych kwestii, które już omawialiśmy, i zajmiemy się kilkoma nowymi. Nie będziemy jednak odpowiadali na konkretne pytania, lecz poruszymy pewne ważne problemy dla psychologii osobowości. Zastanowimy się raz jeszcze, w jakim stopniu nasza osobowość jest zależna bądź niezależna od czynników sytuacyjnych, jak dalece jest stała, a jak zmienna, oraz czy istnieje jedna metoda jej badania -zdecydowanie lepsza od innych. Chodzi nam o wyjście poza określone pozycje ideologiczne w celu przedstawienia całej złożoności nauk psychologicznych oraz ich przedmiotu - człowieka.

W poprzednich rozdziałach omawialiśmy badania prowadzone w ramach psychologii osobowości. Przedstawialiśmy pytania oraz odpowiedzi wynikające z obecnego stanu wiedzy. Tutaj powrócimy do kwestii ogólniejszych - niektórych już omawianych, innych nie. Do tego momentu starałem się obiektywnie prezentować psychologię osobowości. Teraz pragnę otwarcie wyłożyć własny punkt widzenia.

Definicja osobowości

Do tej pory unikałem podawania definicji osobowości. Omawianie jakiegoś zagadnienia bez podania jego definicji może wydawać się dziwne. Przyzwyczailiśmy się przecież od niej zaczynać. Jak bowiem mówić o czymś, co nie zostało określone? Jednak przedstawiciele nauk o dłuższej niż psychologia tradycji często badają zjawiska, których definicji nie znają.

W ciągu minionych lat osobowość definiowano na wiele sposobów; z których żaden nie zyskał powszechnej akceptacji. Dzięki temu zresztą każdy z badaczy mógł się zajmować zjawiskami, które uznawał za