DSC06415 (2)

i przypadkowych (losowych), które odpowiadają naszemu podziałowi zmiennych nie-zależnych-zakłócających na uniwersalne i okazjonalne (por. Encyklopedia fizyki, 1972, t. U s. 196-197; Bohm, 1961, s. 54).

Często jest tak, że badacze borykają się z problemami działania zmiennych niezależ-nych-zakłócających i nie zawsze są w stanie kontrolować, w konkretnym przypadku, (na skutek trudności natury technicznej) wpływ wszystkich zmiennych niezależnych--ubocznych należących do przestrzeni zmiennych niezależnych istotnych dla Y. Te zmienne niezaleźne-uboczne, których wpływu na Y badacz nie jest w stanie uwzględnić w danym badaniu określać będziemy mianem zmiennych niezależnych-ubocznych niekontrolowanych. Zmienne te wraz ze zmiennymi niezależnymi-zakłócającymi tworzą ogólniejszą klasę zmiennych niezaleźnych-niekontrolowanych (jV). Natomiast zmienne nie-zależne-główne i pozostała część zmiennych niezależnych-ubocznych, których wpływ na Y w danym badaniu badacz uwzględnia noszą nazwę zmiennych niezależnych kontrolowanych (Jf).

A oto ich dokładniejsze definicje (Brzeziński, 1976a):

Q jest zmienną niezależną kontrolowaną przez badacza wtedy i tylko Wtedy, gdy:

1)    badacz wie, że Q wpływa na Y,

2)    badacz wie, w jaki sposób Q wpływa na Y.

Q jest zmienną niezależną niekontrolowaną przez badacza wtedy i tylko wtedy, gdy:

1)    Q jest zmienną niezależną-zakłócającą,

2)    badacz wie, że Q jest zmienną niezależną-uboczną, ale nie potrafi określić jej wpływu na Y.