DSC07135 (5)

portretów tzw. sarmackich, z drugiej zaś należy pamiętać o tym, iż oko uprzedzone łatwo dopatrzy się nawet uderzającego podobieństwa tam, gdzie obojętny widz nie zauważy go ani krzty. Ponadto zaś wiemy dobrze o dość powszechnym w XVII i XVIII w. obyczaju malowania za jednym zamachem całych galerii portretów rodzinnych. Podobizny wszystkich zmarłych bywały wtedy wytworem fantazji artysty, a że ta fantazja zazwyczaj nie bywała wielka, odznaczały się wyraźnym podobieństwem między sobą.

Nieomal wszystkie monografie poszczególnych świątyń lub grup kościołów na pewnych terytoriach przynoszą wiązkę napisów nagrobnych. Wydawnictwo poświęcone specjalnie tym inskrypcjom to,Sz. Staro wolskiego, Monumenta Sarmatontm, Grac. 1655. Rzecz cenna, bo przytacza inskrypcje nagrobne z kościołów w znacznej części już dziś nie istniejących. — Pomniki Krakowa M. | S. Cerchów z tekstem F. Kopery, Kr. 1904. — Sprawozdania Komisji do Badania Hist. Sztuki w Polsce (Kr. 1879 i nast.) przynoszą bardzo wiele materiału tego rodzaju.

Śląsk posiada wyczerpujący inwentarz pomników: J. A. J. Howerden - Plencken, Schlesiens Grabdenkmale u. Grabinschriften, Chronolog. Register bis gum J. 1800, Breslau 1870, Alphabet. Register 1872.

J. Ł ukaszewicz, Krótki opis historyczny kościołów parafialnych to daumęj diecezji poznańskiej, 3 tomy, Pozn. 1858—1863.—ks. J. Wiśniewski, Monografia kościołów to dekanacie Opatotoskim, Radom 1908. — Tenże, Dekanat Iłżecki, Radom 1910 — Tenże, Dekanat Radomski, Radom 1911. — Tenże Monografia dekanatu Kozienickiego, Radom 1912. — Tenże, Dekanat Konecki, Radom, 1912/1913. — Tenże, Monografia dekanatu Sandomierskiego, Radom 1915. — Tenże, Monografia dekanatu Miechowskiego, Radom 1917. — Tenże, Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Pińczowskim, Skalmierskim i Wiślickim, Mariówka 1927. — Tenże, Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek a Stopnickim, Mariówka 1929 — Tenże, Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Jędrzejowskim, Mariówka 1930 — Tenże, Diecezja Częstochowska, Mariówka Opoczyńska 1936¹²⁵.

Ciekawe ilustrowane zestawienie wszystkich znanych nagrobków poświęconych jednej rodzinie magnackiej toE. Tyszkiewicza, Groby rodziny Tyszkiewiczów, Warszawa 1873.

K. Reychman, Nagrobki polskie na cmentarzach moskiewskich, MH 1934 XIII.

Prace ks. Wiśniewskiego, zwłaszcza dawniejsze, noszą wszelkie cechy roboty dyletanckiej, pozbawionej metody naukowej. Przytaczane w nich liczne dokumenty z archiwów parafialnych roją się od błędnych lekcji. Stopniowo poziom publikacji podnosił się. Przynosiły tri coraz więcej wiadomośd cennych dla genealogii. Obok olbrzymiego zasobu napisów nagrobnych z kościołów i cmentarzy przykościelnych z całego terenu południowej „Kongresówki*", czytelnik począł tam znajdować i pewną ilość wypisów a metryk kościelnych. Najbogadei przedstawia się pod tym względem tom poświęcimy diecezji częstochowskiej.

IV. HISTORIA GENEALOGII^1M 1. NAJSTARSZE PUBLIKACJE GENEALOGICZNE Z XVI W.

Filiacja bogów i półbogów greckich, wywodzenie od nich rozmaitych dynastii starożytnych, oto zagadnienia przy rozważaniu których zrodziła się nazwa genealogii. Samo zainteresowanie tym tematem było właściwe całemu światu starożytnemu. Wyliczali- szeregi swych antenatów faraonowie egipscy, robili to samo władcy asyryjscy i patrycjuszowskie rody rzymskie. Księga Rodzaju Jezusa Chrystusa w Ewangelii to też pomnik genealogii.

W wiekach średnich zainteresowanie stosunkami rodzinnymi przodujących klas społecznych, przede wszystkim więc panujących i wielkich feudałów było bardzo żywe. Sporządzano rodowody królów gockich, burgundzkich, anglosaskich, longobardzkich, frankońskich. Kroniki i roczniki obfitowały w wiadomości genealogiczne. Pierwsze jednak już specjalne zainteresowania tą dziedziną odnieść należy do epoki Odrodzenia, kiedy wytworzyły się zasadnicze formy graficznego przedstawiania stosunków genealogicznych — tablice rodowodowe.

Pierwsze tego rodzaju wydawnictwo to pochodzący z 1491 inkunabuł Sunt-h e i m a pt. Der lóblichen Fitrsten und des Landes Osterreich alt Herkommen. Humanistyczni erudyd poprzez tematy genealogiczne, pojmowane, rzecz prosta, panegirystycznie, szukali sobie drogi do względów możnych dynastów. Stało się to szczególnie powszechne w dobie reformacji i wojen religijnych. Panującym wyszukiwano wtedy przodków spośród Tacytowskich Germanów, Gallów Juliusza Cezara, królów merowińskich, bohaterów pierwszych wypraw krzyżowych lub wywodzono ich wprost od Karola Wielkiego czy Widukinda. Trudno mówić o jakiejkolwiek naukowej wartości tych zestawień. W ten sposób powstały tablice genealogiczne margrabiów Monferratu¹*⁸, książąt Lotaryngii¹¹⁰, książąt Bawarii¹*⁷, książąt brunświckich¹²⁸.

Wszystkie wymienione publikacje to jeszcze tylko tablice genealogiczne bez obszerniejszych tekstów opisowych. Z czasem przyszły i one. Pierwsza taka praca poświęcona została w r. 1556 książętom anhalckim¹*⁰. Protoplastą długiego

^l!< Zawarte w tym rozdziale informacje bibliograficzne zottały oparte w znacznej części na pracach O. Font-Batlaglii, WiiiemchaJtliche Ginrihgtt, Bem 1948 i Traitś dt gindalogit, Latiaanne 1949.

'** Benvenuto da San G i o r g i o, Momitferrati Marchionum... senes, Tridini 1521.

^,5* Franęota de Rotiśres, Siemmarum Lotharittgia* dc Barri ducum, 7 tonów, Pariaila 1580. — Emond D u B o a 11 a y, La Gindalogiet da tris Ulustrti u trit pitinani printa la duet dt Lcrrtrint... Parła 1549. v ^ł*⁷ Opat loannea Trithemlai, Chromam ducum Bawaria* tt armiium palationarum Rheni.

Jtadmn G 6 b I e r, Chromca u. Hiuerien der Braumchweigitchtn Pibrtttn herkommen, Slamm u. Geichlecht, Franek fon am Meyn 1586.

^ia Ernst B r o l u f f. Genealogia u. Chromca da... Hauus der Ftirsten stu Atthalt, Leipzigk 1556.

97

7 Genealogia