DSC08105

39

38

39

38

nloną, że protesty przeciw niej są bezcelowe i Ze nawet nie należy jej się dziwlći słowik, jak sam Krasicki — żałuje, a raczej wyraża politowanie dla tego, który zbłądził.

Jeszcze głębsze clenie kładzie Krasicki na obrazek pod tytułem Komar I mucha, gdzie nawet żal z powodu czyjegoś nie-i szczęścia, nawet współczucie staje się przedmiotem smutnej iro-.11 i zamyślenia nad kaprysami losu doświadczającego wszystkich bez różnicy*, mądrych i głupich, dobrych i złych:

(...] Komar muchy tonącej mając widowisko,

2-e nie wyżej leciała, nad nią sią użalił;

Gdy to mówił, wpadł w świecą i w ogniu tlą spalił.

W końcu spojrzy Krasicki na wszystko z perspektywy śmierci. Wtedy osiągnie dno pesymizmu i wszystko wyda mu się błaho i nieważne. Kosa śmierci ścina wszystko; l trawę, która złośliwie cieszy się ze zguby fiołka, i jego samego, choć niczym nie zasłużył sobie na zgubę. Śmierć jest zwykle w bajkach Krasickiego karą zo głupotę lub za występki: w bajce Flałek i ira-\wa niszczy wszystko: i dobre, i złe,

W melanchoiljno-pesymistycznej bajce Potok I rzeka wydaje się Krasickiemu, że w obliczu nieuniknionej śmierci błaha i bezcelowa Jest nawet walka przeciw fałszom i małostkowej pysze, która także znajdzie kiedyś kres w śmierci:

Potok szybko bieżący po pięknej dolinie Wymawiał wielkiej rzece, że pomału płynie.

Rzekła rzeka: ,,Nim zejdą porankowe zorza,

Ty prędko. Ja pomału wpadniemy do morze .

Taka Jest rozpiętość treści w bajkach Krasickiego, Od demaskowania obłudników i gnębić joli, wyśmiewania głupców i pyszałków, poprzez myśl o względności rzeczy i zmienności losów, aż po refleksję nad sprawami życia ludzkiego z perspektywy śmierci. Komedia ludzka Krasickiego

Ludzie cierpią, nawet nie będąc głupimi. Często Ich gorliwobi obraca się przeciw nim (Rolnik), Ich zaufanie do przyjaciół z«i wodzi w chwili niebezpieczeństwa i próby (Przyjaciele)^ch prtjj gnlenia 1 modlitwy Jakby przez złośliwą ironię łonu przynoRu im nie pomyślność, lecz klęski (Oracze I Jowisz). Nawet tak zjm lecą na przez poetę ostrożność i rozsądek nie zapewniają powo*( (izenia. I wtedy, kiedy uda się człowiekowi ujść z niebezpieczną, j stwa, nie ma się z czego cieszyć — zdaje się mówić Krasicki — J bo już czyhają nań inne nieszczęścia, Jak ową gołębicę ocaloną ze szponów Jastrzębia przez człowieka, który z kolei wybiera jej z gniazda młode, by Je zjadać. Jest w tej świetnej bajce (Człowiek I gołębie) cały splot sprzeczności; miłość do dzieci i egoizm, radość z ocalenia zatruta perspektywą zguby z rąk niedawnego wybawcy, szczerość i fałsz, ironia J gorycz - jak w prawdziwym dramacie.

Poeta śmieje się obserwując tą komedią ludzką, ale bynaj* mniej nie jest mu wesoło. Niezmiernie rzadko pojawi się u niego bajka humorystyczna⁹⁰, to znaczy wywołująca śmiech bez myśli ubocznej i bez troski o przedmiot czy sprawą, która ów śmiech wywołała, U Krasickiego przeważa ironia, czasem zjadliwa, cza* j sem sarkastyczna, czasem gniewna. Bywa i tak, że poeta po pro-1 stu żałuje ludzi, iż tak są ślepi, małostkowi, bezmyślni 1 śmieszni:

Żartował, a od śmiechu trzymał slą za boki Na ślepego kompana patrząc, jednooki,

Nadszadł, co krzywo patrzył: śmiał sią. Nadszedł stary:

I ten sią śmiał włożywszy na nos okulary,

Przyszedł na koniec Jeden z dobrze patrzająeych —

Żałował i wyśmianych, i wyśmiewających.

(Wyszydzający)

Krasicki, naprawdę ,,dobrze patrzający", vv bajkach bardzo* często zdaje sią ,,żałować i wyśmianych, i wyśmiewających".* Budzi Jego sympatią postawa słowika (w bajce Słowik I stctyf I glel), który pokrzywdzony przez sędziego czyżyka nie potępia 1 go, jakby wiedział, że niesprawiedliwość jest rzeczą nieunik* 1

w Do takich bajek należą np. Bkąpy (IV, 20) oraz furman I motyl I (Ul, 38).    ■ -ż

Dokonawszy przeglądu treści bajek trzeba jeszcze zwrócić uwagę na złożoność motywów warunkujących postawę bajkopisarza. W bajkach Krasickiego splatają się motywy różnorodne.