DSC06573 (2)

Surowce chemiczne 28S

Surowce chemiczne 28S

1 - stanowiska, gdzie znaleziono konkrecje fosforytowe; 2 - miejsca prawdopodobnego występowania fosforytów;

M i P - próbki zawierające niewątpliwie mioceńską i plioceńską otwomicową mikrofaunę

Rys. 12.17. Mapa dna morskiego rejonu południowej Kalifornii Źródło: Riihle na podstawie Emery, 1960.

a - konkrecja; b - fosforytowa brekcja; c - sfosforytyzowane kości morskiego lwa; d - warstwowana sfosforytyzowana bryła

Fot. 12.3. Fosforyty z Basenu Kalifornijskiego (4,5 x pomniejszenie)

pojawiają się fosforytowe ziarna o rozmiarach 0,1-0,3 mm. Zawartość P,Os w tych osadach przeważnie dochodzi do 0,3-0,5%. Fosforyty występują w formie ziam, płytek oraz różnokszta-łtnych konkrecji (fot. 12.3). Płytki fosforytowe osiągają wymiar 60 x 50 x 20 cm. Mają one barwę przeważnie brązową, czarną oraz gładką powierzchnię. Konkrecje pochodzące z dużych głębokości pokryte są otoczką tlenków manganu [Biezrukow, 1979].

Miejscami spotyka się konglomeraty zbudowane z okruchów różnych skał, ułamków morskich ssaków i ryb, o lepiszczu fosforanowym. Konkrecje fosforytowe zawierają od 20 do 30%

P2O5, od 37 do 47% CaO, od 0,3 do 4% AI2O3, do 10% Si0₂, od 4 do 5,5%

C0₂, od 2,47 do 3,98% Fe i około 21% domieszek innych składników.

Tworzenie się fosforytów odbywało sie etapowo. Pierwszy etap rozpoczął się w środkowym miocenie i trwał do jego schyłku, zaś drugi - od środkowego pliocenu do początku plejstocenu. Między nimi, od schyłku mio-cenu do środkowego pliocenu, fosforyty nie tworzyły się. Poczynając od schyłku plejstocenu proces powstawania konkrecji został również przerwany [Emery, 1960]. Taką chronologię zdarzeń potwierdzają również badania izotopowe, określające wiek powstania fosforytów powyżej 1 min lat [Kolod-ny, Kapłan, Biezrukow, 1979]. Na zachodnim szelfie Półwyspu Kalifornijskiego (Meksyk) fosforyty występują w strefie o szerokości do 80 km, do głębokości sięgającej 100 m [Angle-jan, 1967]. Osady te są dobrze wysor-towane. a zawartość P,0₅ wynosi średnio 30,2%, F - 2,8%, CO, - 1,75%,

SiO, (bez.) ok. 10%. Badania wykazują, że koncentracja ziam fosforanowych jest rezultatem rozmywania osadów starszych od holocenu.

Fosforyty u wybrzeży Peru i Chile występują na szelfie i w górnej części stoku kontynentalnego, przeważnie na głębokościach od 100 do 450 m. Strefa ich występowania rozciąga się na długości około 1800 km, od 5° do 21° S. Reprezentowane są one przez terygeniczno-okrzemkowe i otwor-nicowe osady ilasto-mulaste oraz piaszczyste. Osady fosforytowe są zarówno sypkie, jak i scemen-towane. Rozmiary konkrecji wahają się od 0,5 do 10 cm. Mają one różne kształty - od izometrycz-nych do nieregularnie obtoczonych płytek. Konkrecje mają zbliżony skład mineralny, a odróżniają się przede wszystkim składem bioklastów i ilością składników (fot. 12.4). W znalezionych konkrec-jach fosforytowych duże znaczenie mają szczątki otwomic, z których część zachowała swoje pierwo-