DSC06574 (2)

286 E. ROi ile

286 E. ROi ile

tne skorupki, inne zaś zostały częściowo lub całkowicie sfosfatyzowane. Proces ich fosfatyzacji rozpoczął się od chwili tworzenia się konkrecji, w skład których dostawały się otwomice wraz z domieszką materiału teiygenicznego [Burnett, 1974]. Na szelfie Chile występują zwięzłe sfosfatyzowane koprolity składające się z bezpostaciowego i mikrokrystalicznego fosforanu wraz z dużą ilością okruchów kości ryb. Występujące w fosforytach liczne próżnie (5-25% w polu widzenia szlifu) powstały prawdopodobnie w czasie wydzielania się gazów, przy rozkładzie szczątków organicznych [Baturin, Petelin, 1972]. Skład chemiczny konkrecji zmienia się w zależności od stopnia ich lityfikacji. Przechodząc od kruchych do zwięzłych pokładów widać stopniowy wzrost zawartości P₂0₅ (od 13 do 24%), CaO (od 15-30 do 31-42%), C0₂ (od 2-3 do 3,3-3,5%), Fe (od 1,3-2,1 do 2,1-2,6%). Jednocześnie maleje ilość niesfosfatyzowanych składników związanych z te-rygenicznym i biogenicznym materiałem, a więc: Si0₂ - od 19-44% do 10-30%, A1₂0₂ - od 4,4-9,0% do 2,0-5,7%. Wiek konkrecji na szelfie Peru i Chile określony metodą izotopową wynosi 150 tys. lat [Baturin i in., 1974; Burnett, Veeh, 1977]. Okrzemki znajdowane w fosforytach występujących na podwodnym obszarze Peru i Chile wskazują, że powstały one w większości w czwar-torzędzie.

Fosforyty Nowej Zelandii znaleziono na wyniesieniach Chatham, Campbell i w północnej części Morza Tasmańskiego. Na wyniesieniu Chatham, gdzie znaleziono największe ilości fosforytów, zalegają one na powierzchni dna w strefie o długości 800 km i szerokości 130 km. Osady fosforytowe reprezentowane są przez piaski średnioziarniste z domieszką okruchów łupków krystalicznych, czarnych konkrecji fosforytowych i szczątków olwor-nic. Wśród składników obecne są okruchy skał (riolitów, andezytów i dacytów), a także glaukonit i baryt. W niektórych próbach zawartość glaukonitu dochodzi do 50%. Konkrecje fosforytowe mają nieregularne kształty, są słabo obtoczone, kanciaste, o rozmiarach do 10 cm. Składają się one ze szczątków otwor-nic, ziarn glaukonitu, kwarcu, biotylu i okruchów łupków krystalicznych i koprolitów, scementowanych spoiwem wapiennym. Fosforyty zawierają średnio 21,5% P₂0₅ (od 16,19 do 25,4%). Zawartość CaO waha się od 37 do 53%, Si0₂ - od 0,45 do 6,9%, F - od 2,28 do 3,1% [Glasby, Sum-merhayes, 1975; Kams, 1974]. Wiek fosforytów z wyniesienia Chatham, sądząc na podstawie ich występowania, jest starszy od czwartorzędu. W nieregularnie zalegających osadach występują mioceńskie otwornice [Noris. 1964]. Wiek glaukonitu, oznaczany metodą pota-sowo-argonową, obliczono na 3-10 min lal [Gul-len, 1967].

Na Oceanie Spokojnym fosforyty występują jednak najczęściej na podwodnych górach i gujolach [Hamilton, 1959; Bieżników, 1971; Heezen i in., 1973]. Występują one zarówno na szczytach, jak i na zboczach licznych podwodnych gór i ściętych stożków - gujotów, w łańcuchu Marcus-Wake-Ne-cker (środkowa część Oceanu Spokojnego), między wyspą Marcus i Rowem Japońskim oraz w północno-zachodniej niecce na płyciźnie Milwaukee (Góry Cesarskie), na gujocie Silvania (w pobliżu Wysp Mariańskich), jak również na południe od Wyspy Rarotonga i w niektórych innych regionach (rys. 12.18). Gujoty w północnej części tego oceanu reprezentowane są przez góry wulkaniczne różnego wieku. Szczyty ich dawniej znajdowały się w pobliżu powierzchni oceanu, a następnie zostały ścięte przez abrazję i pokryte osadami płytkowod-nymi. Później nastąpiło ich pogrążenie. Obecnie wierzchołki większości gujotów znajdują się na głębokości od 1000 do 2500 m. Fosforyty podwodnych gór i gujotów są przeważnie twarde i zwięzłe, barwy szarej, brązowej lub zielonkawej. Konkrecje mają kształty okrągłe, rzadziej płytko-wate. Fosforyty na niektórych górach i gujotach, szczególnie na większych głębokościach, pokryte są tlenkami żelaza i manganu. Zdarza się, że drobne okruchy fosforytów lub okruchy bazaltów czy tu-fów stanowią jądra konkrecji manganowych. W pobliżu gujotów konkrecje polimetaliczne z jądrami fosforytowymi znajdowane są na wtórnym złożu, na głębokościach 5000 m. Oprócz fosforytów, w czasie dragowania na licznych górach i gujotach, znaleziono okruchy słabo zmetamorfizowanych