DSC08236 (4)

cxxxu NOTA WYDAWNICZA l SKRÓTY

Ironia? Oczywiście. Ale ironia, która zmusza czytelnika do myślenia, a więc także do wątpliwości i rozstrzygnięć wieloznacznych.

Zanim więc romantyczny przełom zburzył dydaktycz-no-moralizatorskie traktowanie historii jako nauczycielki życia. Ignacy Krasicki zachwiał drugim filarem konstrukcji myślowej tworzącej z mitem złotego wieku budowlę zwartą: tezą o wyjątkowym zepsuciu współczesności oraz perswazyjnym narzucaniem jednoznacznych osądów rzeczywistości.

Erozja gatunku — trzeba to podkreślić — uwidoczniła się nie pod wpływem Naruszewicza — historyka i nie ze względu na historyczne zainteresowania Krasickiego, ale z powodu jego osobistej, choć związanej z ważnymi wątkami myślowymi epoki, sceptycznej filozofii, a także z powodu życiowej mądrości i intelektualnej uczciwości.

„Bluszczowość" Krasickiego, o której pisał Borowy, okazała się więc dla satyrycznego pnia nieco kłopotliwa, lecz dzieje gatunku i polskiej literatury wzbogaciła dziełem niezwykłym.

NOTA WYDAWNICZA I SKRÓTY

Satyry Ignacego Krasickiego obejmują dwa zespoły, tradycyjnie nazywane Satyr częścią pierwszą, co w odsyłaczach oznaczamy jako (S l) z przydaniem kolejnego numeru i ewentualnie wskazania odpowiedniego wersu, oraz Satyr częścią drugą, oznaczaną (S 2). Część pierwsza powstała jako jednolity, kompozycyjnie zamknięty zbiór autorski w ciągu jesiennych i zimowych miesięcy na przełomie lat 1778—1779, natomiast część druga oraz zbiór Listów (L) narastały sukcesywnie w tatach 1778—1784.

Większość satyr i listów posiada dokumentację tekstową w postaci autografów, z których najważniejsze to rkps Bibl.

Ossolineum, sygn. 439/11, obejmujący w redakcji bardzo zaawansowanej wszystkie wiersze Satyr części pierwszej (w objaśnieniach oznaczamy ten przekaz jako RS). Kilka satyr tego zbioru we wcześniejszych redakcjach znajduje się w rkpsie tejże biblioteki pod sygn. 5966/111. W Bibl. Czartoryskich w Krakowie dochował się pod sygn. 705 rkps satyry Do króla w odpisie córki Aleksego Husarzewskiego, dokonanym z autografu przesłanego przez autora z prośbą o przekazanie wiersza Stanisławowi Augustowi (oznaczamy go dalej — RHu). Innym przekazem rękopiśmiennym, na który powoływano się w objaśnieniach wielokrotnie, jest zaginiony autograf Bibl. Uniwersyteckiej w Warszawie, o dawnej sygn. 6.2.13, obejmujący łącznie 11 satyr (z części drugiej) i listów w redakcjach przedfinalnych (RSL); opisał go i w odmianach tekstu utrwalił Ludwik Bernacki w krytycznej edycji lwowskiej w 1908 r. (zob. niżej). Bibl. Czartoryskich przechowuje też pod sygn. 1459 jeden z manuskryptów, sporządzonych dla potrzeb wydania zbiorowego w opracowaniu Franciszka Ksawerego Dmochowskiego. Rękopis ten zawiera Wiersze różne w autografie oraz Satyry i Listy, a także Bajki nowe w odpisie obcej ręki, dokonanym według wskazówek autora.

Satyr część pierwsza ukazała się drukiem 1 września 1779 r. pt. Satyry. Za przywilejem. W Warszawie 1779. Nakładem i drukiem Michała Grólla, księgarza nadwornego JKMci — jak wszystkie publikacje Krasickiego tego czasu, bez nazwiska autora. Edycja ta miała trzy wznowienia w latach 1779, 1794 (?), 1800.

Satyr część druga oraz Listy publikowane były sukcesywnie w druczkach ulotnych i okazjonalnych zbiorkach pozaautors-kich. Większość ukazała się też w dwóch wy daniach książkowych: Wierszach X.B.W., Warszawa 1784 (W_S4) i Listach i pismach różnych X.B.W.. t. 1—2, Warszawa 1786—1788 — również w oficynie Grólla. Tylko dwa wiersze pominięto w tych edycjach: satyrę Podróż (S 2, 9) ogłoszoną w „Co