DSC08716

Rozdział IV

O UPIORACH I WILKOŁAKACH

Najbardziej godne uwagi w historii wampirów jest to, że wraz z inną kategorią demonów - filozofami, dzielą zaszczyt zadziwienia i zaniepokojenia wieku XVIII. Wzbudziły one przerażenie w Lotaryngii, w Prusach, na Śląsku, w Polsce, na Morawach, w Austrii, Rosji, Czechach i całej północnej Europie, podczas gdy burzyciele Anglii i Francji obalali wiarę, utrzymując, że atakują jedynie błędy gminu. Każdy wiek miał co prawda swoje mody, a każdy kraj, jak zauważa Dom Calmet, swoje przesądy i swoje choroby. Jednakże wampiry nie zyskały wielkiego rozgłosu w wiekach barbarzyńskich i wśród dzikich ludów, lecz pojawiły się i zyskały wielki rozgłos właśnie w wieku Diderotów i Wolterów, w Europie, która nazwała się już cywilizowaną.

J. Collin de Plancy, Słoumik wiedzy tajemnej

1. Upiór, wampir, strzyga

Kpiory to postacie należące do kręgu demonologii negatywnej, budzące grozę i strach^{1 2}. Wyzwalają złe emocje oraz postawy odrzucenia i obrzydzenia. Najogólniej to ludzie zmarli i pogrzebani od wielu dni lub lat, którzy, ożywieni przez własne dusze lub demony, odwiedzają osoby ze swojego otoczenia, wysysają z nich krew, doprowadzając do śmierci³.

Dokładnej definicji wampir doczekał się w pierwszej połowie XVIII wieku. Termin „wampiryzm” po raz pierwszy użyty został w 1725 roku w artykułach

1

' J. Collin dc Plancy, Wampiry, [w.] Słownik wiedzy tajemnej, wyb. i przeł. M. Karpowicz, słowo wstępne P. Kuncewicz, Warszawa—Kraków 1993, s. 190.

2

   Słowa „upiór” i „wampir” funkcjonują w XVIII w. jako terminy ekwiwalentne. Zob. S. B. Lin/ de, Słoumik języka polskiego, t. 6, cz. 1, U-W, Warszawa 1995, s. 150 (upiór) i s. 216 (wampir). Z czasem określenie „upiór" zaczęło obejmować wszystkie duchy powracające, natomiast „wampir” tylko odżywiające się ludzką krwią.

3

   Por. J. Collin de Plancy, op.dt., s. 190-196; E. Jaworska, Upiór, [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, pod red. J. Bachorza, A. Kowal czy kowej, Wrocław 1994. s. 987—988 oraz Słoumik folkloru polskiego, pod red. J. Krzyżanowskiego, wyd. 1, Warszawa 1965, s. 416.