DSC06656

nv TWÓRCZOŚĆ POWOJENNA

Nadzieja i gra z losem. Ewolucja ludyzmu w poezji Wierzyń polega na wyeliminowaniu kategorii zabawy oraz grun. townej zmianie rozumienia iliŁatx gry. Sprawa dotyczy już ni₍ tyTlt6”zmiańy wartościowania agontstyki. Gra,...rozumiana p₀. przednio jako współzawodnictwo międzyludzkie i teren aktyw, rio5ci. ustępuje teraz miejsca grze z losem .^Zwycięstwo nie zaleą whjtrotLsp r a w 11 c*sci uczestnika; ale~~od przynatjku lnh wyfKTj}

. Wątki. Tn5tę>rfi j"Tosu nakładają się na siebie » omawianej fazie~ twórcźO$cr ~5utora Tkanki ziemi. Po wszech dotwiadczeme^tudżkiegó autorstwa wydarzeń historycznych ukazuje swoje drugie dno .judzie, są wykonawcami zdarzeń dzieją wyęh, lecz sa w swvro y?v k nnauzstwu* ~bardziei__narzedziami niż twórcami. Rezultaty ich działań _s§_ nieprzewidywalne, często efekty ją nje^podzlęwanie zupełme^odwjalae. od zamierzeń Jeszcze w^-ra.7riieti ^^^^^^^g^^a^^^w-żyoie-iednostkLJ oc serii tajemniczych przypadków zalezą koleje losu indywidualne go_ Lecz, wedle Wierzyńskiego, człowiek postawiony naprzecie potężnego p^rtnZr^-rna pewne mo7fiw^'i ~3ct^iałanią^_Przed(

- wszystkim może wykazać się Aktywnością Eucfaowja: wytrwałością i w oczekiwaniu, umiejętnością przewidywania nadchodzących rozstrzygnięć, wyobraźnią wybiegającą w przyszłość, czujnością W grze z losem angażuje jednostka także inne swe umiejętności siły" przeznaczenie stwarza określone sytuacje, ale w ich ramach wiele zależy od działań człowieka, jego pomysłowości i energii.

Wszystkie te zachowania — zarówno wewnętrzne, jak i zewmętrzne — potrzebne w rozgrywce z losem, podtrzymuje^# trwaniu n.a.d.zujęją,_ To właśnie nadzieja jest źródłem wytrwa- i łości ..geohumanistów" z wiersza Ogrodnicy i ona pozwala zachować godność, spokój, a nawet swego rodzaju pogodę, I bohaterowi filozoficznych utworów (np. Sen mara. Imiona. Nocna I świeca). Wątek nadziei nabiera szczególnego blasku w wierszach I o ziemi i sztuce. Ziemia ma wielorakie znaczenia ~w-późnej I poezji Wierzyńskiego, jest glebą — rezerwuarem sił życiodajnych, I gruntem — miejscem oparcia i krajem rodzinnym, tkanką — I

elementem łączącym człowieka z naturą, a wreszcie — przykła-dem-4viecznegg-trwania T"obietnicą nieśmiertelności. Sam poeta tak pisał o eschatologicznej perspektywie fascynacji ziemią:

Ziemia unosi mnie jak religia ponad doczesność i jak religia przedłuża chwile mego istnienia. Była zanim tu przyszedłem i zostanie, kiedy stąd odejdę. W melancholii ludzkiego życia nie znam nic radośniejszego niż ta mysi¹.

Sztuka nadaje sens ludzkiemu istnieniu i ocala od przemijania, podobfflsrjak- i:iemia, choć w inny sposób. Sztuka to dla Wierzyńskiego muzyka, plastyka, a nade "wszystko poezja. Do końca wierzył w moc słowa poetyckiego, „żywego światła” rozjaśniającego zmrok ziemskiego bytowania. Autor Korca maku nie stara się uzasadnić konieczności istnienia poezji, nie podaje racji jej uprawiania. Odwrotnie, to poezja usprawiedliwia wszelkie inne istnienia. Jest ona uprzywilejowanym miejscem otaczającej nas rzeczywistości, gdyż poprzez sztukę słowa kontaktować się można z prawdą. Skoro w mowie^poetyckiej odsłania się ostateczny wymiar bytu,-przemawia w-ńiej nie jedyjniej>oetaJęcz coś lub ktoś przerastający go. Czasami mówi w poezji ziemia (Mowa i ziemia), a kiedy indziej ktoś, o kim — w Słowie do orfeistów — napisze Wierzyński: „Kto za mną staje, nie wiem, ale wiem że tam jest, / Co mówi nie wiem, ale powtarzam to za nim” (w. 1—2), i zwraca się do artystów z wezwaniem: „Powtarzajcie słowa podszeptywane, / Nie patrzcie kto stoi za wami. DOBRZE, CUDOWNIE ŻE JEST” (w. 24—26).

Długie lata doświadczeń i rozmyślań skłoniły Wierzyńskiego do przyjęcia światopoglądowego? Stanowiska, które nazwać można mężną, opartą na nadziei gra z losem. Życie zgotowało mu wiele nieszczęść, a ponadto sceptycznie oceniał współczesne przedsięwzięcia historyczne, mimo to do końca swoich dni bronił podstawowych wartości atlantyckiej kultury. Miał świadomość, iż

1

K. Wierzyński, Cygańskim wozem. Miasta, ludzie, książki, Londyn 1966, s. 8.