DSC06659

LX twórczość powojenna

Popłyniemy z wiatrem w zieleni.

Na wieki wieczne w otwartej przestrzeni.

(Pochwała ziemi i prochu, w. 20-23)

A wreszcie odczucie jedności istnienia biokosmicznego, obec^ w wjelu fragmentach, choćby w tym oror    —    1

Humus otwiera wargi.

Wsysa nas, liże językiem rosy Aż zwilgotniałe ziarno rozpęka,

I nagie którejś milczącej nocy W jakiejś tkance miłosnej i płodnej Rodzicielska zakrzyczy męka Wschodzi nasz pierworodny.

(Tkanka ziemi, w. 8-14)

Mircea Eliade tak interpretuje podobne wyobrażenia:

Życie wegetacyjne, które regeneruje się dzięki pozornemu zanikaniu (pogrzebaniu ziarna), jest jednocześnie dla człowieka przykładem i źródłem nadziei: to samo zdarzyć się może ze zmarłymi i z duszami¹¹.

Odpowiedzmy na koniec: kim jest geohumanista? To człowiek, który dzięki jednoczącemu go^z bliźnimi codziennemu trudowi znalazł swe miejsce w rytmiekosmosu j-głobalnej“wspólnocie łódzkiej^Nie kusi go zrodzone z pychy dążenie do_ stwarzania sztucznych światów. Żyje on w świecie uprzednio stworzonym i teraz musi ten świat ratować i upiększać. Jego jedynym w istocie — choć przejawiającym się w różny'ch"p'OSTaciach — żądaniem jest umacnianie i .rozmnażanie życia. Geohumanizm zespala odmiennie nacechowane jakości: powołanie kreacyjne i rytmiczność nie kończącego się wysiłku, perspektywę uniwersalną i umiłowanie codzienności, sceptycyzm historiozoficzny i absolutyzm moralny.

Artystą próbujący opisać los. pracowników ziemi jwybierze posunięcia językowe najprostsze, jednoznacznie^ przedstawiające jego intencje komunikacyjne. Dyscyplina jego wiersza odpowiada

H Ibidem, s. 254.

dyscyplinie robotników; powtarzalność słów, wersów, sekwencji odpowiadaJffiinówi pracy; tworzenie poezji powtarza gest pom-nażania życia,.......

Miejsce w historii literatury. Świat poetycki każdego twórcy, nim osiągnie pełnię, długo dojrzewa. Poezje w niejednakowym stopniu ulegają wpływom czasu; jedne szybko zmieniają swój kształt, inne zachowują tożsamośę swych elementów: obrazów,' wątków, chwytów kompozycyjnych, wartości filozoficznych. A czasami zdarza się pisarz, którego cała dojrzała twórczość wykazuje cechy zdumiewającej jednolitości. W polskiej poezji istnieje kilka światów poetyckich jednorodnych — trwały jakby wyjęte z dynamiki procesów historycznych i literackich. Jako przykłady wymieńmy Sępa-Szarzyńskiego, Leśmiana, Lieberta, Baczyńskiego. Prawda, większość z nich to poeci, którzy zmarli w młodym wieku i wczesna faza rozwoju ich poezji nie mogła już ulegać ewolucji, ale dla założeń tego rozdziału nieważne są przyczyny tych zjawisk, ważne jest to, iż trwają one w naszej tradycji jako przykłady twórczej jednolitości. Przypadkiem krańcowo odmiennym są drogi pisarskie autorów dokonujących radykalnych zmian poetyki i światopoglądu. Kasprowicz -twórca tragicznych i ekstatycznych Hymnów, to zupełnie ktoś inny niż autor spokojnej, franciszkańskiej Księgi ubogich. Broniewski, poeta rewolucji, optymistyczny, namiętny, zorientowany urbanistycznie i przyszłościowo, pod koniec życia pis^e o osobistych cierpieniach i łagodnym pięknie przyrody.

Lecz nie ci wymienieni poeci wznieśli świat poetycki o największej skali napięć. Pisarzem, który dał artystyczny kształt najbardziej ekstremistycznym przeżyciom człowieka, był Kazimierz Wierzyński. Miejscem startu Wierzyńskiego są regiony f wielkiej radości. Człowiek "będący bohaterem' jego wczesnych "utworow. zanurzony w strumieniu życia, pełen jest wiary w siebie, w innych, w iwial cały^-Wicrsze tego n)cresi iIrayra zają filozofię CzasurlĆlory harmonijnie zsvntetvzował rytjny i&tnienja: natury i „ Historii Środkowy okres twórczości Wierzyńskiego — Pieśni