DSC06660

lxii

WÓRCZOSC POWOJENNA

tanatyczne (1929), Gorzki urodzaj (1933), Wolność tragiczna (1936) —-"39?Jf[iuw“Utw'ory o tonacji mniej gwałtownej, poważne nawet smutne, lecz dominuje w nich męski spokój — chaos nie był wtedy jeszcze wszechogarniający.

Jakże odległy. obcy emocjom i wiarom młodości jest autor zbiorów wierszy powstałych w latach 1939—1969. Poezia Wie. Ryńskiego w tycb ialach, -otwarta na wszystkie, głosy samotności^ tęsknoty, rozpaczy_v wydaje się, iżchce—.w szalonym pragnieniu

—    zgjęhić całą ciemność ludzkiego losu. Wiersze wojenne oraz następne tomy to dramatyczna ekspresja różnorodnych sytuacji egzystencjalnych. Bohaterem ^mrocznej” fazy twórczości autora Snu mary jest-~człowiek doświadczający okrucieństw historii, Europejczyk uczestnigząęy w kryzysie swej kultury, Polak przeżywający klęskę -ejeeyzny, wreszcie poeta oddalony od przyja-ciół-pisarzy + od czytelników.

Załamała się wiara w człowieka i w jego najambitniejsze dzieło

—    historię; autor i dzieło ukazali swe nie przewidywane dotąd oblicze — chaos wdarł się w świat poezji Wierzyńskiego:

Przerażony do czego zdolny jest człowiek

l -1

Jedną wargą podnoszę bunt,

Drugą wyznaję miłość Dla rozpaczliwej Równowagi.

(Przerażony, w. 1, 4-7)

Cudowną umiejętnością artysty jest przeistaczanie klęsk historycznych w zwycięstwa sztuki. 1 tym razem stało się podobnie. W latach pięćdziesiątych i śześćdziesiatvcłu-w.łaśnie-dzięki .Wierzyńskiemu, powstała poetycka Księga .Pięlgrzymstwa. Polskiego, 'Bó czymże innym jest zbiór kilkudziesięciu znakomitych i wstrząsających utworów poświęconych życiu na „ziemi jałowej" wygnania. Tęsknota,ZŁkraiohra7f.m_rmiastami mowa ojczyzny, bolesne oderwanie od naturalnego środowiska społecznego, nieuchronna

MIEJSCE W HISTORII LITERATURY

LXI1I

obcość nowei rzeczywistości, samotność pogłębiająca sie w miarę upływu lat — oto cząstkowv'fejestr doświadczeń uchodźcy.

Maria Dłuska tak oceniła historycznoliterackie znaczenie bloku tekstów, który powstał dzięki doświadczeniu nieodwołalnej rozłąki z ojczystym krajem:

Końcowy etap poezji Wierzyńskiego wypełnił lukę drugą: chodzi o lirykę nostalgii. Poeci wielkiej XIX-wiecznej emigracji dotkliwie przeżywali nostalgicznąrtęsknoię. Dzięki niej mamy Pana 1 a3eus:a, IrySiona, dramifty~Sło^ćkiego i inne znakomite utwory różnych rodzajów. Ale rzadko odzywała sie ona wprost..ulich liryce. Dopiero poezja emigracyjna, związana z drugą woina światowa i następującym p'ó‘ niej okresem, dała liryce riosfalgicżneT pełne uprawnienia i pełny gtóf^W Ślopńiu szczególnie spotęgowanyrTTdotyczy to liryki WierzynsKiego**'

Odbudować jedność i braterstwo mógłtylko siłą poezji, za sprawą wyobraźni i wielkiej umiejętności — współodczuwania pomagającego utożsamić się i wejść we wspólnotę dalekich od niego miejscem zamieszkania, a tak bliskich mu duchowo ludzi.

Kazimierz Wierzyński debiutował Wiosną i winem, pół wieku później zakończył twórczość zbiorem wierszy Sen mara. Żaden z polskich poetów nie przebył tak ogromnej drogi.

NOTA EDYTORSKA

Celem wydawcy niniejszego tomu było przedstawienie możliwie pełnego dorobku poetyckiego Kazimierza Wierzyńskiego. Nie było to łatwe, gdyż ta edycja jest niezbyt obszerna, jak zresztą wszystkie wchodzące w skład serii Biblioteki Narodowej. Wierzyński zamieścił w zbiorach poetyckich 841 utworów i dwa tomiki stanowiące całość; jeżeli z Ziemi-Wilczycy wyłączymy Barbakan warszawski — wydany najpierw osobno — to będą trzy

¹² M. Dłuska, Kazimierz Wierzyński 1894—1969, op.cit., s. 341.