geolog lab21

Obecność CaC03 (jako otoczki ziaren kwarcu) powoduje gruzełkowatość gleb i ich urodzajność. W Polsce lessy powstały przez wywiewanie i nagromadzenie pyłów z utworów morenowych i fluwioglacjalnych. Wody opadowe mogą wypłukiwać z lessu węglan wapnia. Prowadzi to do powstania lessu zglinionego. W spągowych partiach warstw lessowych powstają wtedy konkrecje węglanu wapnia w postaci tzw. „kukiełek lessowych".

■ Frakcją iłowa - PEUTY

Skały ilaste powstają najczęściej poprzez osadzanie się drobnej zawiesiny w środowisku wodnym, lądowym lub morskim. Cechą charakterystyczną jest ich plastyczność.

W badaniach makroskopowych niemożliwa jest identyfikacja składu mineralnego tych skał oraz ocena cech budowy wewnętrznej. Dlatego też przy ocenie struktury poprzestaje się na stwierdzeniu struktury pelitowej. Tekstury tych skał są bezładne lub uporządkowane, polegające na warstwowaniu.

Głównym składnikiem skał ilastych są minerały ilaste, jak kaolinit, montmorillonit, illit. Obok nich skały te mogą zawierać matriał detrytyczny, głównie kwarcowy.

Ił - stanowi osad utworzony z nagromadzenia najdrobniejszych cząstek, które pod względem mineralnym należą głównie do grupy minerałów iłowych. Ze względu na wielkość cząstek ił nie ma charakteru sypkiego, lecz jest zwarty, a w stanie wilgotnym plastyczny.

Ił warwowy - chrakteryzuje się bardzo wyraźnym warstewkowaniem. Składa się z naprzemianległych warstewek jasnych, nieco grubszych i ciemnych, nieco cieńszych. Parę warstewek - ciemną i jasną nazywamy warwą (ze szwedzkiego - wstęga). Warwa jest efektem sedymentacji osadu w ciągu jednego roku (jasne -letnie, ciemne - zimowe).

Ił ogniotrwały - jest charakterystycznie „tłusty" w dotyku. Składa się przede wszystkim z kaolinitu, któremu często towarzyszą różne domieszki. Większa zawartość skaleni lub łyszczyków źle wpływa na ogniotrwałe własności iłów. Jest to osad rozpowszechniony, odgrywający dużą rolę w gospodarce jako surowiec ceramiki szlachetnej.

Glina zwałowa - zwana jest także gliną morenową lub lodowcową. Pod nazwą glina rozumie się skałę iłową z domieszką frakcji grubszych. Gliny zwałowe powstają z całego materiału transportowanego przez lodowiec i pozostałego po jego stopnieniu. W składzie mineralnym najczęściej występują minerały ilaste, może być też kalcyt, oraz ze względu na zawartość grubszych frackcji także inne minerały. Są one skałami mieszanymi o wyjątkowo złej selekcji, niskim stopniu obtoczenia materiału grubszego i bezładnej teksturze.

Iłowiec — zwięzły, zbity (zdiagenezowany) ił o teksturze nieuporządkowanej nie wykazuje oddzielczości łupkowej.

Iłołupek - zwięzła ilasta skała wykazująca oddzielczość łupkową.

II. Skały organogeniczne i chemiczne

Skały chemiczne powstają w wyniku chemicznego wytrącania minerałów z roztworów wodnych (najczęściej z wody morskiej).

Skały organogeniczne powstają w wyniku nagromadzenia się szczątków organizmów zwierzęcych (zoogeniczne) lub roślinnych (fitogeniczne). Bardzo często udział biorą zarówno procesy chemiczne jak i organogeniczne. Mogą tu również uczestniczyć procesy fizjologiczne organizmów a także może zachodzić rozkład substancji organicznej - mówimy wówczas o skałach biochemicznych.

Struktura_skał chemicznych może być:

•    krystaliczna

•    bezpostaciowa lub skrytokrystaliczna (pelitowa) - kiedy makroskopowo nie można zauważyć ziaren Struktury krystaliczne mają skały chemiczne lagunowe, np. dolomity, gips, anhydryt, sól kamienna, sole potasowe i magnezowe.

Strukturę w skałach organogenicznych określa się w zależności od stopnia zniszczenia szczątków organicznych:

•    struktura biomorficzna ma miejsce, gdy szczątki są dobrze zachowane, nie pokruszone

•    struktura detrytyczna - gdy szczątki występują w postaci okruchów ze śladami obróbki mechanicznej

i

21