DSC09396 (3)

XX WCZESNY PROGRAM ZALESKIEGO

dziecko jako byt o czystej naturze, dziecięcość —    ■

ko nieskażoną żadnymi wyuczonymi regułami natiu i ralność. Naiwność I prostota są cechą geniuszu. Świat I podobnie jak człowiek dojrzały, utracił już swoje dzie- I ciństwo bezpowTotnie. Jedyną szansą jest wypraco-1 wdanie przez artystę dziecięco-naiwnego sposobu wi-. [1 dzenia i odczuwania świata. Umożliwia to jedynie sztu- | ka, poezja. Do utraconego raju dzieciństwa (człowieka 1 I ludzkości) nie ma więc innych dróg powrotu,, jak' [I tylko przez poezję.

Dziecięca postawa z wyboru cechuje poetyckie „ja” I wierszy Zaleskiego. Łączy się ona" z- bardzo wyraź- I ną uj poety ukraińskiego romantyczną apologią kraju I lat dziecinnych, owego „świata ideału” (Rusałki, Śpiew I poety).

Poetycka wizja Ukrainy wyłaniająca się z wier- ■ szy Zaleskiego zrodziła się z próby „przywołania” * Utraconego raju dzieciństwa (dzieciństwa bohatera, I jednostkowego człowieka a zarazem narodu). Jest to I wizja świata prezentowana z punktu jwidzeńia scha* 1 rakteryzowanego wyżej podmiotu. Arkadyjski obraz ■ kraju lat dziecinnych stanowi zatem nie tylko poe- ■ tyckie ‘przeniesienie do miejsc utraconych a bliskich, I lecz również iest pewnym sposobem oglądania tyęh I miejsc, patrzenia na nie z perspektywy dziecka — I autentycznego posiadacza i mieszkańca tej Arkadii. ■ Poeta może ją ocalić i przywrócić tylko wtedy, gdy ■ ma naiwmość, prostotę i uczuciowość właściwą dżifcc- I ku, gdy zdoła zatrzeć własną świadomość - dorosłości I i doświadczenia. Jednocześnie wypowiedź podmiotu I traktowana bywa jako „głos rodzinny syna” — tu w I znaczeniu: syna Ukrainy, swojej Ziemi-matki, który I czerpie natchnienie i ukojenie z ukraińskich pieśni I i przyrody tamtejszej (Duma z pieśni ludu ukraiń-1

tkiego). Obie zasady określające postawę poety nakładają się na siebie, a tworzony podmiot poetycki uzyskuje cechy łączące naturalną naiwność dziecięcą z wrażliwością wychowanka ziemi ukraińskiej, syna stepu i spadkobiercy ukraińskiej pieśni, poszukującego natchnienia w zachowanych w pamięci śladach dzieciństwa.

Trzy omówione tutaj*' symbole, wzajemnie zresztą komplementarne, mają wyrażać najważniejsze wartości, które składają się na wzorzec poety narodowego w realizacji Zaleskiego. W tak zaproponowanym wzorcu stapiają się dwie tendencje: sentymentalna i romantyczna. O ich ścieraniu się można mówić, gdy Bojan, narodowy wieszcz, mający opiewać wielkie czyny ' i dzieje przodków, zjawia się obok skowronka, czułego i tęsknego marzyciela. Te dwa modele są różnego formatu. „Dzikich marzeń potępieniec’* (pojawiający się rzadko rys byronowski bohatera,* Rusałki, w. 512), pragnący zaznaczyć s^ą indywidualność, stanowi także dysonans wobec sentymentalnego odludka z Fiołka, łzawego kochanka: cichego, pokornego, poszukującego zacisznych miejsc dla słodkich marzeń o kochance i wiośnie. Trzeci symbol dopełnia i scala cechy tego złożonego podmiotu. Dziecięce „ja” jest nieświadome zła, ale też dzięki temu jest ludzkim marzeniem, wyrażeniem człowieczej szczęśliwości; jego sposób. odbierania świata otwiera perspektywy mitu. Dokonuje się to w poezji.

Zetknięcie się tradycji sentymentalnej i tendencji romantycznych w twórczości Zaleskiego znalazło wyraz nie tylko w konstrukcji lirycznego bohatera i podmiotu wierszy, ale także w wizji przedstawionego świata. Opozycja natury i kultury oraz idealizacja pierwszej jako stanu*, w którym jedynie może być