DSC09942 (2)

ruukcjonuje u owadów bardzo sprawnie, dzięki czemu mogą one żyć w atmosferze zawierającej zaledwie 3% rienu t ad 33% CO2.

Liczne insektycydy przedostają się do organizmu owada przez system [dławicowy. Określamy je juko oddechowe. Mogą to być gazy (/ii migamy). pary cieczy lub sun/iinujiice ciulu stule. Z powietrzem dostają się do tchuwek, a następnie do krwi i tkanek data. Blokują enzymy oddechowe w komórkach lub paraliżują mięśnie obsługujące przefdiiinki. Przetchiinki nie zamykają się i owad ginie wskutek wysu-■gema.

Rysunek 5.46. Serce chrząszcza

Układ krwionośny. Narządy krążenia owadów są prymitywne i mają postać otwartego z dwóch stron naczynia umieszczonego po grzbietowej strome odwloką. Jest to organ pulsujący: składający sic z tylnej części - serca - i przedniej - aorty. Serce jest zbudowane z licznych segmentów, w każdym z nich występuje para otworków zwanych osdami. przez które wpływa krew. Odpowiednie zastawki (rys. 5.46) przeciwdziałają cofaniu się krwi: jest ona kierowana ku głowie. Poza naczyniem grzbietowym krew krąży w wolnych przestrzeniach jamy ciała, w nogach i skrzydłach. Przepony dzielą jamę ciała na przestrzenie, w których krew jest odpowiednio ukierunkowana.

Krew owadów składa się z osocza i hemocytów. W przeciwieństwie do ssaków - krew owadów tylko w minimalnym stopniu przenosi tlen. Jej główna rola polega na przenoszeniu produktów pokarmowych i produktów metabolizmu: krew reguluje także ciśnienie osmoryczne i nadaje ciału określoną prężność, umożliwia mchy, linienie i metamorfozę oraz zabliźnianie ran.

Niektóre insektycydy hamują lub przyspieszają pulsowanie serca, powodując jego arytmię. Krew przenosi insektycydy do systemu nerwowego i innych tkanek, gdzie ujawnia się ich toksyczne działanie.

System nerwowy. System nerwowy wraz z gruczołami wydzielania wewnętrznego koordynuje pracę organów i całego organizmu owadów. Hormony wydzielane przez gruczoły działają wolno, regulują

wzrostu i rozwoju oraz metabolizm, dzięki zaś systemowi nerwowemu liggnUin reaguje szybko aa zmiany zachodzące w otoczenia Jest on łącznikiem _llKa/v organami zmysłów, reagującymi na bodźce otoczenia, a organami motorycz-lyoauiueśtuc. gruczoły).

Tkanka nerwowa składa się z neuronów, czyli komórek nerwowych przewodzących bodźce, i tkanki ochronnej (neuroglh). Neurony mają wypustki, za pomocą Mtycb łączą się z sąsiednimi neuronami, z narządami zmysłów lub z organami :BU«iryanymi. Wypustki neuronów (nerwy) odbierające bodźce w kierunku dała toinórki są nazywane dendry tami, a przewodzące je w kierunku przedwnymod dała komórki - neurytaini. Owady, podobnie jak wiele innych zwierząt, mają 3 typy neuronów: zmysłowe - przewodzące bodźce od narządów zmysłowych, motoryczne - przewodzące bodźce do organów motorycznydL i asocjacyjne - przewodzące bodźce między narządami zmysłów a organami motorycznymi. Neurony tworzą grupowania, czyli zwoje. Zwoje i nerwy otacza tkanka ochronna.

System nerwowy dzieli się na centralny, sympatyczny i obwodowy (parasympatyczny); Centralny system nerwowy w swojej prymitywnej formie ma budowę segmentowaną, w postaci drabinki lub łańcuszka. W każdym segmencie jest para zwojów połączonych poprzecznymi koraisuraml Taki układ ulega często modyfikacjom W skrajnej postaci jest tylko l zwój (rys. ■

5.47), powstały ze zlania całej drabinki, od którego odchodzą nerwy do wszystkich organów dala. Przednią część centralnego syste-munerwowego stanowi mózg umiejscowiony w głowie, w formie obrączki okołopizełyko-wej. Unerwia on oczy. czułki, narządy gębowe. Z mózgiem związane są dwie pary ciał gruczołowych: ciałka kardialne (corpora car-diaca) i ciałka przyległe (corpora allata), które produkują hormon juwenilny. Hormon ten występuje u larw i hamuje rozwój organów owada dorosłego, natomiast nie stwierdzono tego hormonu u owadów dorosłych.

System sympatyczny unerwia przewód pokarmowy, układ oddechowy, serce, narządy rozrodcze i niektóre gruczoły.

System obwodowy unerwia narządy zmysłowe oskórkn, tworzy także siatkę na powierzchni mięśni i przewodu pokarmowego.    Rysunek 5.47. Centralny system ner-

W przeciwieństwie do ssaków, system wowy: z lewej karaczana, z prawej mu-nerwowy owadów charakteryzuje działanie ^{chy omo}