DSCF0009

IX

mogą, a na nie jako kot na mysz dybią, przez co wielekroć sprawiedliwość tępią i przedłużają; nie inaczej jako łakomy barwierz, mogąc rychło uleczyć ranę, gnoi ją, aby za dłuższym leczeniem więtszą zapłatę wziął. "

O tym, jak fatalnie odbijała się nieznajomość przepisów prawnych na wymiarze sprawiedliwości, wspomina Groicki w „Przemowie do Czytelnika" zawartej w pierwszym wydaniu jego „Porządku". „Doświadczy tego każdy — pisze on — kto się będzie przypatrzał sprawam sądowym w miasteczkach i we wsiach między ławniki w prawie niećwiczo-nymi, iż rzadka sprawa tą drogą idzie, jakoby wedle prawa właśnie ić miała, jedno jako się wójtowi albo urzędnikowi, albo prokuratorowi w głowie uklei a jako go kto dary lepiej nachyli, tak sądzi i tak sprawuje. Winy niesłuszne bierze, drze, łupi, dręczy ubogie ludzi, nie znając prawa ani żadnego porządku sądowego i nie wiedząc, jaką winą kogo a o co karać, jako sprawiedliwość od niesprawiedliwości rozeznać."

Zmienić ten zły stan rzeczy oto cel, jaki przyświeca jego pracom. Dążył on do tego, jak podkreśla w przedmowie do „Artykułów prawa majdeburskiego", aby „w miasteczkach, gdzie dobrych praktyków nie masz, także też szlachta i urzędnicy, którzy... miedzy ludźmi a poddanymi sprawiedliwość ich rozeznawają... umieli a wiedzieli, jako sądzić... aby nie z głów sądzili, ale wedle prawa pisanego, gdyż każda rzecz, która się wedle porządku z prawa dzieje, tedy się sprawiedliwie dzieje, a co nie wedle prawa, to już krzywda a niesprawiedliwość; i z dobrym sumnie-niem to być nie może, gdy kto nie wedle prawa sądzi, bo się może omylić i obłądzić a z niewinnego winnego udziałać, a z winnego niewinnego. Abo temu przysądzić, kto do czego sprawiedliwości nie ma, a tego odkażać, który sprawiedliwość ma".

19. 2.2014    7:23

Prace Groickiego z wyjątkiem „Obrony sierot i wdów" ukazały się w dziesięcioleciu między rokiem 1558 a 1567.¹³ Są nimi: „Artykuły prawa majdeburskiego, które zowią Speculum Saxonum“ (1558), „Ustawa płacej u sądów w prawie majdeburskim" (1558), „Porządek sądów i spraw miejskich prawa majdeburskiego w Koronie Polskiej" (1559), „Ten postępek wybran jest z praw cesarskich, który Karolus V cesarz kazał wydać po wszystkich swoich państwiech, którym się nauka daje, jako w tych są-dziech i sprawach około karania na gardle abo na zdrowiu sędziowie i każdy urząd ma się zachować i postępować" (1559), „Rejestr do Po-

¹³ Kazimierz Budzyk: Bibliografia dzieł prawniczych Bartłomieja Groickiego — wiek XVI. (Studia nad książką poświęcone pamięci Kazimierza Piekarskiego) Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich 1951; s. 123 i nast.