DSCF0028

Rocznik LXIII — 1997

DYSKUSJE I RECENZJE

ANTONI GĄSIOROWSKI (Poznali)

NAD NOWYM WYDANIEM TOMÓW KONSTYTUCJI DAWNEJ RZECZYPOSPOLITEJ

[Volumina constitutionum. Volumen 1, 1493-1526, do druku przygotowali Stanisław Grodziski, Irena Dwornicka i Wacław Uruszczak, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1996, ss. 498,2 nlb.]

1. W 1732 r. ukazał się pierwszy tom pijarskiej edycji Volumina legum. Potem przez lat pięćdziesiąt wydawano następne tomy, aż do ósmego. Ten pomnikowy korpus praw stanowionych w Polsce od czasów Kazimierza Wielkiego aż po Stanisława Augusta przez ćwierć tysiąclecia służył pokoleniom polskich badaczy i służy im nadal. To w polskiej historiografii rekord trudny do pobicia: z dziełem księdza Stanisława Konarskiego rywalizować może tu tylko opus magnum jego konfratra, Macieja Dogiela, wydawcy kodeksu dyplomatycznego Królestwa Polskiego. Oczywiście ustalanie tego typu rekordów nie jest ważnym zadaniem historiografii polskiej, nic tedy dziwnego, że od dawna noszono się z zamiarem wydania nowego korpusu prawa polskiego. W latach 1859-1860 Volumina przedrukowane zostały przez Jozafata Ohryzkę, w 1. 1889 i 1952 ukazały się dwa ich kolejne tomy, dziewiąty i dziesiąty, ale punkt ciężkości musiał się oczywiście przenieść na wydawnictwo zgoła nowe, odpowiadające współczesnym potrzebom nauki. Roli tej nie było w stanie spełnić Balzerow-skie Corpus iuris Polonici, które objęło zaledwie kilkanaście lat z początków XVI w. (1506-1526) i upadło pod nadmiernym ciężarem nałożonych na siebie założeń programowych. Nie powiodła się też próba jego kontynuacji, zadekretowana jeszcze w 1952 r. Nic tedy dziwnego, że wrócono do koncepcji reedycji Volumina legum: po dłuższej dyskusji, w 1980 r. powołano w Instytucie Historyczno-Prawnym Uniwersytetu Jagiellońskiego zespół wydawniczy. Teraz jego praca zaowocowała prezentowanym tu tomem Yolumina constitutionum [dalej: VC].

2. VC objąć mają zbiór konstytucji (a i niektórych innych uchwał) sejmowych od 1493 r. do upadku Pierwszej Rzeczypospolitej. Mediewiście żal, że data początkowa ustalona została na roku tak późnym, na roku, przyjmowanym jako data zebrania się pierwszego sejmu walnego z dowodnymi 0^5) udziałem posłów ziemskich. Żal, że pozostawiono poza edycją źródeł do dziejów polskiego parlft* ^ mentaryzmu przynajmniej piętnastowieczne uchwały, statuty, lauda i konkluzje sejmów i sejmików^ Wszystkie te źródła planowo uwzględniali w swych wydawnictwach zarówno Konarski, jak tl ^Bandtkie, a planowała ująć je w swym Korpusie także Akademia Umiejętności (stąd trzeci numer ^D tomu obejmującego lata 1506-1520 Balzerowskiego Corpus iuris Polonici). Conclusiones piętnastej wiecznych sejmów, wydane przed 166 laty przez Bandtkiego, uzupełniane potem przez innych ^wydawców, stanowią obecnie jeden z najbardziej rozproszonych zbiorów polskich źródeł średnio-,j^,wiecznych. Objęcie ich akcją edytorską VC pozwoliłoby, być może, na ich wydanie w jakiejś określonej perspektywie i, co ważniejsze, we wspólnej serii wydawniczej. Górę wzięły jednak względy formalne: magiczna data 1493 roku, związana z niedawnym wielkim jubileuszem pięćset” ^-fłJecia polskiego parlamentaryzmu¹. Szkoda.

naszym wydawnictwie, ale wydaje się <

<ʧ>    ¹ Owa rocznicowość nie została wyraźnie zaakcentowana w

[F^iewątpliwa.