1869525145

270 RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

liczeniami autorki - na 385 tomów literatury religijnej wydanych przez autorów zaledwie 28 dotyczyło innych wyznań niż katolickie, głównie religii starozakon-nej.

Dla historyków literatury, identycznie jak dane o wydaniach twórców na trwałe zapisanych w dziejach, takich jak: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Stanisław Wyspiański, Teofil Lenartowicz i Lucjan Rydel, zajmujące są wiadomości

0    edycjach utworów literatów zapomnianych m.in.: powieściopisarzy Wincentego Łosia, Kazimierza Zdziechowskiego, Bronisława Grabowskiego, pisarki Ludwiki Georgeonowej lub popularnej autorki książek dla dzieci Jadwigi Strokowej, używającej pseudonimu Jadwiga z Łobzowa.

Interesującym zagadnieniem jest wyjaśnienie przyczyn działalności nakładczej autorów. A. Gruca wymieniła kilka z nich: dążenie do popularyzacji własnych poglądów, wydawnictwa okazjonalne jako wyraz uhonorowania wydarzeń

1    ludzi, wydawnictwa mające szczególne znaczenie dla upamiętniania polskiej tradycji historycznej, publikacje naukowe jako przejaw indywidualnego mecenatu autorów, publikowanie jako wyraz reakcji na wydarzenia kulturalne i polityczne, dążenie do zysku. Ostatni powód nie musiał oznaczać chęci osobistej korzyści materialnej. Autorzy często publikowali własnym kosztem, aby uzyskać środki na cele charytatywne i inne społeczne, np. Walenty Kołodziejski „wsparł tekstem odczytu” Kwestia wodociągów miasta Krakowa na początku r. 1879, opublikowanym w 1879 r., Towarzystwo św. Wincentego a Paulo, a Ambroży Grabowski planował przeznaczenie dochodu ze sprzedaży przewodnika Groby, trumny i pomniki królów polskich w podziemiach i wnętrzu katedry wawelskiej z 1868 r. na restaurację ołtarza Wita Stwosza. W przypadku mniej znanych literatów, uczonych i publicystów przeznaczenie dochodów ze sprzedaży publikacji na szczytny cel mogło zaowocować powodzeniem przedsięwzięcia wydawniczego. Zdarzało się, że autorzy wydawali książki własnym kosztem, ponieważ nie mogli znaleźć wydawcy. W dużym stopniu dotyczyło to debiutów literackich i naukowych. Tak było z młodopolskim poetą Tadeuszem Micińskim, który zadebiutował w 1902 r. tomikiem W mroku gwiazd. Podobne problemy zdarzały się także uznanym twórcom. Dwa pierwsze tomy nowel Kazimierza Przerwy-Tetmajera Na skalnym Podhalu spotkały się z tak ostrą krytyką ze strony recenzentów, domagających się zastąpienia gwary językiem literackim, że czwarty tom twórca wydał nakładem własnym.

Monografię A. Grucy wzbogacają przejrzyste tabele i wykresy. Zbyt mało jednak -jak na pracę z dziedziny historii książki - jest rycin (jedynie 15). Szkoda, że autorka nie umieściła kopii okładek wybranych książek we wszystkich podrozdziałach odnoszących się do literatury o różnej tematyce.

Uzupełnienie monografii stanowi bibliografia, podzielona na źródła rękopiśmienne z zasobów archiwalnych, źródła drukowane, bibliografie, encyklopedie, słowniki i informatory, opracowania metodologiczne oraz z zakresu historii książki, dziejów ojczystych i biografistyki. Wartość bibliograficzną publikacji podnosi płyta CD z aneksem: Bibliografią publikacji wydanych w Krakowie nakładem autorów w latach 1866-1914, zawierającą 2905 pozycji. Do części pozycji z płyty autorka odsyła w tekście książki. Wprowadzenie do aneksu umieszczono na końcu publikacji papierowej. Jeśli chodzi o wydawnictwo, to kompromituje je fakt, że część nakładu ma niezadrukowane pięć stron (s. 90-92, 94-95), w tym dwie, na których powinien się był znaleźć tekst (s. 94-95). Przy kupowaniu książki trzeba zwrócić uwagę, czy wybrany egzemplarz nie ma defektu. Publikacja A. Grucy będzie przydatna bibliologom, historykom, szczególnie zajmującym się dziejami nauki, a także - historykom literatury.

Adrian Uljasz

Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie

Tekst wpłynął do redakcji 22 lutego 2009 r.