1869525398

258 RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

zdaniem J. Travnićka, na utworzenie odpowiednio ukształtowanego obrazu naszej kultury czytelniczej w danej chwili oraz w danym okresie⁴. Trudno się z autorem w tym miejscu nie zgodzić, aczkolwiek „łączenie” wyników badań różnego rodzaju może okazać się zadaniem trudnym i nieco ryzykownym. Sporządzenie w Czechach pierwszych biografii czytelniczych i „uzupełnienie” nimi obrazu uzyskanego w badaniach ilościowych z połowy 2007 r. będzie zapewne dla polskich badaczy czytelnictwa niezmiernie interesującym przedsięwzięciem.

Czego J. Travmćek się spodziewa i jakie pytania sobie stawia w książce Czytamy? Przede wszystkim chodzi mu o to, jaki jest nasz stosunek do książki oraz w jaki sposób jest ukształtowane — w jakich proporcjach i zależnościach — nasze zachowanie w stosunku do książki, tzn. czytanie i kupowanie książek oraz odwiedzanie bibliotek (tych dostępnych publicznie). Kolejne istotne pytania to: Jakie czynniki najbardziej oddziaływują na nasz stosunek do książki?, Jak kształtuje się czytelnictwo w danej populacji według podstawowych zmiennych socjodemograficznych, takich jak pleć, wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania (jego wielkość) oraz średni dochód na członka gospodarstwa domowego?, Jakie miejsce zajmuje czytelnictwo książek w naszym stosunku do kultury, wolnego czasu i kształcenia?, Jak wygląda czytelnictwo w Czechach na tle innych krajów?, Czy siedemnaście lat „postkomunistycznego liberalizmu” (zniesienie cenzury i innych ograniczeń dla wydawców, urynkowienie książki) rzutowało na nasz stosunek do książki?, Czy nasz stosunek do niej utrzymał się w czasachrewo-lucji komputerowej i internetowej, która towarzyszyła naszej postkomunistycznej transformacji?

Autor stara się na nie odpowiedzieć, a zebrany materiał zaprezentować w kolejnych trzech częściach (w nawiasach podano nazwy rozdziałów): Książka (Podstawowe dane. Czytający i nieczytający. Rozwarstwienie i typologia czytelników. Pozyskiwanie książek. Biblioteki); Czas (Czytanie książek oraz inne media/czas wolny. Czytanie oraz praca zawodowa/czas pracy); Wartości (Postawy i motywacje warunkujące czytelnictwo. Nawyki czytelnicze. Jak czytają gdzie indziej. Czytelnicy poza statystyką).

Każdy z rozdziałów zawiera najpierw przesłanki, potem dane statystyczne wzraz z komentarzem, następnie interpretację wyników, wreszcie dobitne podsumowanie, formułowane niekoniecznie w stylu naukowym, lecz trafiającym do wyobraźni. Na przykład podrozdział dot. nawyków czytelniczych podsumowano w taki oto sposób: Lektura ma swoje wymagania; lubimy ją uprawiać prywatnie (ba, nawet w łóżku). Jej największym sprzymierzeńcem jest dostatek wolnego czasu, aczkolwiek dla prawdziwych miłośników książek przeciwstawienie czasu wolnego oraz czasu pracy nie odgrywa istotnej roli.

W całości wyniki zostały przedstawione w ostatniej części książki Podsumowanie: współczesna czeska kultura czytelnicza. Pod sam koniec skonfrontowano je z utartymi uprzedzeniami (stereotypami), dotyczącymi czytania książek, funkcjonującymi w obecnych czasach.

Dane statystyczne ujęto w części tekstowej rozdziałów w 90 tabelach i grafach, częściowo też w załącznikach na końcu książki, które jednak zawierają i inne informacje (np. o bibliotekach w 2007 r. czy o Stowarzyszeniu Bibliotekarzy i Pracowników Informacji RCz). Zastosowany w badaniach kwestionariusz wywiadu stanowi trzynasty załącznik. Na ostatni, czternasty, składa się 10 zdjęć historycznych i nowoczesnych budynków bibliotecznych. Bibliografię załącznikową podzielono na dwie części — pierwsza obejmuje przytaczane źródła (126 poz.), druga - opracowania niecytowane (108 poz.)

Nie sposób w tym miejscu przedstawić, nawet pobieżnie, wszystkie wyniki badań oraz towarzyszące im interpretacje, spostrzeżenia i wnioski. Skupię się więc na sprawach najważniejszych, a także częściowo — na porównaniach z czytelnictwem w Polsce, siłą rzeczy w sposób mocno skrótowy. Nie będę też niżej za-

J. Travnićek. Cteme? [...], s. 12.