DSCF0061

96

W grudniu 1625 r. L. Sapieha wyjechał z Inflant. Dowództwo nad jego oddziałami objął najstarszy syn hetmana Jan Stanisław Sapieha, marszałek wielki litewski. K. Radziwiłł pozostał jeszcze na froncie inflanckim. Nie podjął jednak szerzej zakrojonej współpracy z synem L. Sapiehy. Decyzja o nominacji

J.    S. Sapiehy na głównodowodzącego w Inflantach dolała tylko oliwy do ognia.

K.    Radziwiłł poczuł się ponownie dotknięty, ponieważ liczył, że po odjeździe hetmana wielkiego z Inflant to on stanie na czele sił litewskich. Co ciekawsze, K. Radziwiłł wdał się z J.S. Sapiehą w ostrą polemikę, tak jak parę miesięcy wcześniej z jego ojcem¹. Wojska litewskie pod dowództwem J. S. Sapiehy, w wyniku zaskoczenia przez siły szwedzkie, zostały rozbite w nocy z 16 na 17 1 1626 r. pod Walmojzą. Straty były duże; oceniano, że po stronie litewskiej było od 500 do 1000 rannych i zabitych żołnierzy².

I tak po raz kolejny osobista niechęć K. Radziwiłła do Sapiehów zadecydowała o przebiegu działań militarnych. Wkrótce po klęsce pod Walmojzą K. Radziwiłł opuścił swoje oddziały i tak samo jak L. Sapieha wyruszył na sejm, który miał zdecydować także o tym, kto będzie dalej dowodził w Inflantach. Uczestniczenie przez hetmanów w sejmach w czasie prowadzonych działań wojennych było zjawiskiem nagminnym i przynosiło więcej szkód niż pożytku.

W czasie sejmu w styczniu 1626 r. była żywo omawiana kwestia głównodowodzącego w Inflantach. K. Radziwiłł nie zrezygnował z planów objęcia dowodzenia wojskiem litewskim na froncie inflanckim. Klęska J. S. Sapiehy pod Walmojzą zaszkodziła pozycji Sapiehów na dworze królewskim. Wielu z obecnych na sejmie senatorów i posłów próbowało przekonać Zygmunta HI, aby powierzył dowództwo w Inflantach K. Radziwiłłowi. Na sejmie podjęto próby pogodzenia obu hetmanów litewskich, nie zakończyły się one jednak sukcesem. W najbliższym otoczeniu królewskim pojawiły się plany przekazania dowództwa w Inflantach królewiczowi Władysławowi, a nawet odwołania obu hetmanów litewskich z Inflant i powołania na ich miejsce Stanisława Koniecpolskiego, hetmana polnego koronnego³. Oczywiście polityka królewska przyczyniła się jedynie do zaognienia sporu pomiędzy obydwoma hetmanami litewskimi Zygmunt III ostatecznie postanowił, aby nadal w Inflantach dowodził L. Sapieha. Odsunięty na boczny tor K. Radziwiłł powrócił w domowe zacisze. Brzemienny w skutki konflikt pomiędzy hetmanami litewskimi trwał jeszcze długo po zakończeniu wojny w Inflantach w 1629 r.^{4 5}

W międzyczasie w Inflantach wojskami królewskimi w imieniu L. Sapiehy dowodził nadal jego najstarszy syn J.S. Sapieha, a oddziałami radziwiłłowski-mi - wyznaczony przez K. Radziwiłła — Mikołaj Abramowicz, wojewodzie

smoleński. K. Radziwiłł, który darzył wyraźną niechęcią L. Sapiehę, potrafił dla dobra Rzeczypospolitej wyrzec się osobistych animozji i polecił M. Abramowiczowi połączyć się z wojskami hetmana wielkiego litewskiego, do czego faktycznie doszło w połowie lutego 1626 r.⁵ Na wspólnej naradzie postanowiono kontynuować działania wojenne przeciwko oddziałom szwedzkim. Połączonym armiom litewskim udało się jedynie wygrać niewielką potyczkę z jednym z oddziałów szwedzkich pod Bowskiem⁶. Nie podjęto później żadnych wspólnych akcji przeciwko nieprzyjacielowi. Pomiędzy J. S. Sapiehą a M. Abramowiczem wybuchła rywalizacja na tle dowodzenia oddziałami litewskimi, co przekreśliło dalszą współpracę, a także oddaliło szansę odzyskania Inflant przez Rzeczpospolitą.

Na przełomie lutego i marca 1626 r. upłynął w obu armiach litewskich ostateczny termin zapłaty wojsku. L. Sapieha wstrzymał zapłatę wojskom radziwiłłowskim, co spowodowało nowe zadrażnienia z K. Radziwiłłem, który osobiście interweniował w tej sprawie u króla. Zapłatę żołdu wojskom radziwiłłowskim zagwarantował poprzedni sejm. Ostatecznie, po wstawiennictwie Zygmunta III, został uregulowany żołd dla żołnierzy obu armii⁷. Oddziały radziwiłłowskie zostały przekazane pod dowództwo Aleksandra Korwina Gosiewskiego, wojewody smoleńskiego⁸. Zygmunt III posunął się jeszcze krok dalej. Zostawił L. Sapiehę formalnie głównodowodzącym w Inflantach, ale ze względu na podeszły wiek odsunął go od osobistego dowodzenia w Inflantach, a jego synowi J. S. Sapieże rozkazał przekazać dowództwo nad siłami hetmana wielkiego litewskiego także A. K. Gosiewskiemu. Ta druga decyzja wywołała niezadowolenie L. Sapiehy. Jego syn pojechał na dwór królewski i w czasie audiencji u Zygmunta III próbował zmienić decyzję władcy⁹. Była jednak ona nieodwołalna. A. K. Gosiewski objął dowodzenie nad całością sił litewskich w Inflantach. Decyzja królewska, która była poniekąd słuszna, spowodowała oziębienie stosunków pomiędzy A. K. Gosiewskim a Sapiehami. Kwestie ambicjonalne odegrały pierwszoplanową rolę. L. Sapieha, któremu Zygmunt QI zlecił zadanie zorganizowania zaopatrzenia oraz posiłków dla armii litewskiej,

1

   RNB w Petersburgu, Awt. Dub., 125, k. 63, Jan Stanisław Sapieha, marszałek wielki litewski, do Krzysztofa Radziwiłła, hetmana polnego litewskiego, 4 1 1626 r., z Remigoły.

2

   H. Wisner, Wojna inflancka 1625-1629, s. 63.

3

   J. Kwak, Sejm warszawski 1626 r., Opole 1985, s. 82-83.

4

   Zob. A. Czwołek, Konflikt Lwa Sapiehy, wojewody wileńskiego i Krzysztofa Radziwiłł

5

hetmana polnego litewskiego na tle problemów militarnych i politycznych Rzeczypospolitej w |||$r 1625-1633, cz.II (w druku).

6

| ^u Biblioteka Polskiej Akademii Umiejętności/Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (dalej cyt BPAU/PAN w Krakowie), 354, k. 264-265, Jan Stanisław Sapieha, marszałek wielki litewski, do I Aleksandra Korwina Gosiewskiego, wojewody smoleńskiego, 14 U 1626 r., z Wojdulowa; AGAD, AR, V, 15551, k. 1, Stanisław Świderski do Krzysztofa Radziwiłła, hetmana polnego litewskiego, 17 m 1626 r., z Wilna.

F ^u AGAD, AR, V, 15551, k. 1, Stanisław Świderski do Krzysztofa Radziwiłła, hetmana polnego glitewskiego, 7 III 1626 r., z Wilna.

7

RNB w Petersburgu, Awt. Dub., 115, k. 119, Krzysztof Radziwiłł, hetman polny litewski, do pCrzysztofa Naruszewicza, podskarbiego ziemskiego litewskiego, 16IV 1626 r., z Kopyla; AGAD, AR, IV, k. 581, s.33, Zygmunt Karol Radziwiłł, kawaler maltański, do Krzysztofa Radziwiłła, 1 hetmana polnego litewskiego, 10 IV 1626 r., z Kruszyna.

8

I, ⁸ AGAD, Zbiory przejęte z Biblioteki Narodowej, nr 6, k. 83-84, Zygmunt III do Lwa Sapiehy, phetmana wielkiego litewskiego, 26 IV 1626 r., z Warszawy.

9

b ⁹ RNB w Petersburgu, Awt. Dub., 116, k.88, Albrycht Stanisław Radziwiłł, kanclerz litewski, po Krzysztofa Radziwiłła, hetmana polnego litewskiego, 24 IV 1626 r., z Warszawy.