DSCF0038

PcifpsśsK nmachu z ambon

5C

mmi przekonany, że ów sam sobie urządził to porwanie, aby uciec do to teraz ambasador wpadł w drugą ostateczność i widział w wyobraźni coś. jakby antycypację kilińszczyzny w Warszawie. Sprowadził z łowicza 800 żołnierz) rosyjskich posiłków, od Augusta Czartoryskiego i innych szefów gwardii żądał bezwzględnego zaręczenia za wierność żołnierzy^{1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15} °. Później powstaną na tym tle długie targi¹¹ o wspólną polsko-rosyjską straż wojskową nad stołka. Zresztą te ostrożności okażą się zbyteczne. Jeżeli zrazu pół Warszaw oburzało saę na porwanie króla, drugie pół rozpaczało nad jego głskiem¹'. to po dwóch miesiącach nastrój uległ zmianie¹³: z jednej strony Gamlnosc. jak zobaczymy, wyprze się czynu Strawińskiego, z drugiej różni biskupi jak Młodaejowski. Okęcki i najwymowniej Ostrowski, potępią w „procesach". tj. fetach pasterskich, .czarną poczwarę"’„ohydę królobójstwa”¹⁴, a panowie regahśa sprowadzą. zwłaszcza z Litwy, wiemopoddańcze delegacje¹⁵. „Proces’ Ostrowskiego dusznie kazał myśleć, co stałoby się z Polską, gdyby król me orefał- jo upadkiem głowy narodu waliłoby się na cały kraj to wszystko, cokohnek mysi wyobrazić może najokropniejszego’. Ta sama troska trapiła głowę królewską: „derpłiwośa i odwagi!”, pokrzepiał siebie nieborak i dodawał z meukczałnym optymizmem: „teraz wszystko pójdzie lepiej dla ojczyzny i dla tome’²*.

Zaraz 4 grudnia wystosował list do imperatorowej: „Pani Siostro. Jeżeli Opatrzność sprawiła, żem jakby cudem uniknął śmierci zgotowanej mi przez morderców, to widocznie chce ona. bym pracow'ał dalej dla dobra mej ojczyzny. Zgodnie z tan postępując, proszę Waszą Cesarską Mość najusilniej, byś

l

I

I

zechciała, me bacząc na zbrodnię nielicznych jednostek, wstrzymać się od srogiego traktowania narodu polskiego i owszem trwać przy łagodniejszych zleceniach danych Twemu ambasadorowi, a nawet doprowadzić już do wykonania swe życzliwe zamiary, znane mi odnośnie do najważniejszych wiadomych kwestyj. Mówię do Waszej Cesarskiej Mości jako serdeczny, wierny i szczery przyjaciel WCM, a mówię w chwili, gdy prawda staje mi wprost przed oczyma, i gdy mnie ożywia najmocniejsze przeświadczenie. Spełnij mą prośbę, a jestem pewny, że cios, który miał mi odebrać życie, otworzy erę szczęśliwszych czasów”¹⁶. Z górą miesiąc wypadło czekać¹⁷, nim nadeszła zimna odpowiedź Katarzyny streszczająca się w czterech hasłach: czujność, policja, sprawiedliwość, surowość.

Miał rację król, że na przebudzenie tkliwych uczuć w duszy okrutnej pani nie liczył i że niemal równocześnie (6 grudnia) rozpisał odezwy do innych dworów europejskich. Odpisywali jedni skwapliwiej, inni mniej pilnie. Fryderyk n mógłby co prawda nie odpisywać wcale, skoro jego poseł niedawno odmówił przesłania do Poczdamu już nie jakiejś noty kancelaryjnej, ale osobistego listu Stanisława Augusta, pełnego skarg na pruskie łupiestwo w Wielkopołsce¹⁸. Ludwik XV w ugrzecznionym liście prześlizgiwał się nad poruszoną przez króla sprawą francuskich instruktorów przy konfederacji¹⁹. Król duński odpisywał bardzo serdecznie²⁰, za to jego minister Os ten skorzystał z warszawskiego wypadku, aby się popisać przed Petersburgiem takim pomstowaniem na Polskę, jakiego nikt na pewno nie przewyższy²¹.

Atoli wyjątkowe całkiem znaczenie przypisywano w Warszawie temu, co odpisze Wiedeń. Tu chodziło nie o głaszczące słówka, tu nareszcie spodziewano się zebrać plon długotrwałych zasiewów, rozsnutych ręką ks. Andrzeja, Stormon-ta i Canala Przyszedł czas, kiedy może sfinksowa maska z twarzy cesarsko--królewskiego dworu opadnie i odsłoni dostojne, chrześcijańskie oblicze anioła

1

icsaz 16 i 2DX1    Saint Sapbonn o zbrojnych jeźdźcach myszkujących po

WłaawŁ wdających aa we: msygatora koronnego (AKop.)

“ P*aba podane przez Sakknu polskiej generahep w listopadzie, odp. w grudniu (AM). 8®°* 4 XI iAĄe Essen 30 Xt nastrój jak w Anglii na początku XVII w_ brak naturalnej E£akqi aa zasaadL mc chcą śpwwać Te Dam (AD)

³ Zjuuw w Dokk Twardowski do Mnpszcha] 7 XI: „znam sposób myślenia J WPDja

2

ma Jego defikalnwąie tym praerakniocy ubolewać będziesz, ufam niezawodnie... Tego ekscesu

3

Khpa i ładzkoać aprobować wc most", Mnjiszech] odp. 30 XI (BCz. 3867)

4

^lł Proces OkęrfcegD bpa chełm 13X1 (Os. 570) Ostrowskiego 15X1 (BOK). Młodziejow-

5

daego 9X1 idrek) Ołedhowdoego administratora djec. krakowskiej 23 XI; objaśniać wiernym, że

6

eraz będae kpicj (Os S72i -Monitor z 27X1 nr XCV orzekł, że zamachowcami „nie ludzie, ale

7

waek&L ad Btfaebdha wysiani szatani byli” Wśród potępiających głosów wyróżniają się Konarski:

8

Uwwpi ióurjczML Nansena: Oda do Ojczyzny (por. Geret 23 XI, s. 342) zgrabne wiersze poety

9

dworskiego Antoniego koaakowskiego. Za granicą prym dzierży oczywiście Wolter. „Gazette du

10

Canmer da Bat IMa*, agitowana z Bertina, w nr 99 z 11XII na dowód ciemnego fanatyzmu

11

kmkheyców przytacza, mc wiadomo skąd wzięty, tekst ich przysięgi (Kopia w BOK)

12

^u En 1901772; AM Sapieha i Sosnowski — z 7 powiatów (AD) Mowa delegatów

13

wBumaAkk w BAU 1145. Wiadoro. z Wilna na d. 9II (BCz. 836)

14

' * Tak napita! 9 XI do .mamy* Geoffnn: ona odp. 29; „tout Para” cieszy się z ocalenia „Et vos

15

beatu ehetau, as tocz rant post obfigć de les faire couper?”. Mony, s. 414,420—421.

16

   Por. Ostrożyński, s. 21.

17

   Saldem, list do Panina 14 XII: brak odpowiedzi z Portugalii — i Rosji (AM). Jeszcze 23 XII jej nie ma, chociaż w Sborniku, s. 467 nosi datę 19/30 XI; Solms 26 XI o zimnym przyjęciu wiadomości o zamachu w Petersburgu (AB).

18

   Kopia listu tego w AM przy reL Sałdema. Benoit 22 X o wymówkach Salderna i Bibikowa; Fryderyk, rozkaz gabinetowy do Benoita 26 X: zamiast wdzięczności wymówki, a przecież Prasy wraz z Rosją wciąż utrzymują St_ Aug^usta] na tronie! (AB). Benoit złożył Poniatowskiemu „un compliment des plus affectueux” wraz z radą, by się nie ruszał z zamku bez asysty rosyjskich stu dragonów.

19

   Król przedtem jeszcze 12 X pisał był do Ludwika XV o niestosowności wspierania detronizatorów (BCz. 2098). Meicy do Kaunitza 20X11 (AW). Jakubowski 281: Stanfisław) niespokojny, że nie ma odp. na 12 X jeżeli Frfancjaj nie zmusi konfederatów do odwołania aktu bezkrólewia, to on rad nie rad musiałby „se ber avec la Russie pour tenir a quelqu'un et n ćtre pas reduit a rien” (AE). Saint Saphonn 221 (AKop.)

20

   Polska a Szwecja, s. 2021

21

   0[sten] do S. SCaphonna] 23X1; 3X11, do Scheda 23X1 (AKop.)