19 (77)

pływająca z przekonania, że człowiek eam sobie układa przebieg rycia, a środkiem do jego spełnienia jest własna, coraz bardziej dojrzała osobowość.

Wydoje się, że w filozofii, psychologii i pedagogice istnieje pewna tradycja w definiowaniu takich pąjęć jak samorealizacja, samourzoczywiitnianie czy samorozwój. Różni autorzy kładą nacisk na świadomość podmiotu podejmują-cego samodzielnie decyzje co do wyboru kierunków swojej aktywności w konkretnych warunkach spoi ocznych. Wolność wyboru jest czasami ograniczona w środowisku społecznym, stąd płynie zagrożenie dla rozwoju jadnostld.

Samorealizację traktuje się niekiedy jako dążenie człowieka do odblokowywania zgromadzony energii, która jako już wyzwolona uruchamia jego potencjalne zdolności. Z kolei samourzeczywiatnianłe traktuje się węziąj. Terminem tym ntnwM się prnraa odblokowywanie tylko tych nlnlMifl ainwUa, któeo służą subiektywnie pojmowanej pomyślności w żydu tej właśnie jednostki. Wydaje się, że większość ludzi posiada jakiś główny, dalekosiężny cel w życiu, który uruchamia wszystkie ich działania nakierowane na jego zrealizowanie. Podejmowane działania niekiedy przybliżają jednostkę,⁸ niekiedy oddalają od osiągnięcia tego właśnie celu dalekosiężnego i poszczególnych celów etapowych.

W pracy taj przyjmuje sśę lecę, te każdy człowiek ma szansę na pełną samorealizację, ale nie wszyscy mogą z niej skorzystać. Bariery samorealizacji nie tkwią tylko w Kwiecie zewnętrznym, w którym jednostka przebywa, który przekształca i z którego czerpie składniki dla własnego rozwoju. Te bariery tkwią przede wszystkim w samym człowieku. Pomimo zauważalną} jedności w Jogo konstytucji fizycznej, nie jest on jednolitością pod względem psychicznym. Człowiek twórczy, samorealizuący się jest w permanentnym konflikcie z samym sobą, z własnym sumioniom moralnym. Wiolu psychologów i socjologów podkreśla taką tezę, żo konflikt stanowi podstawę rozweyu, a samorealizacja jest jego wewnętrznym, nąjpełniejszym wyrazem. SamorealI racja wszak dokonuje się w świede wartości, a nawet można traktować tan proces jako tworzenie wartości. W wyniku pokonywania zewnętrznych i wewnętrznych konfliktów zarysowuje się tak zwana orientacja aksjologiczna jednostki. Jest ona skierowana na tworzenia i realizowanie wartości. Wydąje się, ta każdy człowiek ma wyraźnie nakreślony, Indywidualny profil aksjologiczny. Samorealizacja jeat procesem uzewnętrzniania własnych zdolności, jest tworzeniem wartości l tyciem w świecie wartości.

Pojęcia samorealizacji i samorozwoju oznacząją proces wyzwalania ł wykorzystywania własnego potencjału rozwojowego. Realizacja Cego potrmjnlu jest niczym innym jak tylko samorozwtyaniem, twórczym rozwijaniem potencjalnych zdolności podmiotu. Samorozwojem nazwać można wszelkie impulsy wewnętrzne jednostki skierowane na aktualizowanie jej potencjalnych sił psychicznych, zaś samorealizacją - tę cząść samorozwoju, która ukienm-kowana jest na tworzenie i przeżywanie wartości. Jednostka dokonuje wówczas działań zgodnych z aprobowanym przez nią systemem wartości, z własnym sumieniom moralnym. Wartości te biorq się z przożywanin życia. Są ono immanentnym składnikiem doświadczenia podmiotu. Człowiek bowiem funkcjonując w grupie społecznej przejmuje od innych członków różne wartości. Jedne aprobuje, z innymi natomiast walczy. Istnieje odwieczny konflikt między jednostką l grupą. Jego pokłosiem jest dramat egzystencjalny, który przeżywa wielu ludzi, wchodząc zwłaszcza w okres dorosły w swym rozwoju. Uświadamiają oni sobie odmienność własnogo widzeniu i przeżywania rzeczywistości. Odkrywąją różno światy subiektywne Ainkcjonijąco w tym jednym świacie rzeczywistym. Buntują się przeciw wielu wartościom. Czasem jednak akceptują jo ze względu na potrzebę poczucia bezpieczeństwa, którą zaspokoić mogą tylko inni ludzie. Jednostka wyzbywa się swoich marzeń po to, aby bezpiocznie funkcjonować. Traci jednak wyczucie kierunku dolszogo postępowania. Busola strategu własnego życia zaciera się w konfrontacji z innymi ludźmi. Pojawiają się niepokoje egzystencjalne przechodzące w kolejnym etapie w nerwice. Wówczas jednostka poszukuj* środków ukierunkowujących jej aktywność, poszukuje alternatywnego środowiska życia. Znąjdlje go w grupie terapeutyczną) -jak twierdzi Carl Rogors (1981). Psychoterapia grupowa wydąje się być skutecznym środkiem przywracającym zagubionej w rzeczywistości jednostce kierunek jej egzystencji. Mierą realizacji w grupie terapeutyczną) jest proces wyzwalania się jednostki z pęt wczesnej socjalizacji, uwalniania swoich naturalnych zdolności i predyspozycji twórczych. Wydąje się zatem, że w człowieku istnieje silna tendencja do autonomicznogo, niejako „autorskiego” tworzenia samego siebie z siebie samogo, z własnych potencjalnych zdolności. Tę tendencję w pedagogice nazywa się właśnie samowychowaniem. Zachodzi tu znaczna zbieżność między samorealizacją jako proces urzeczywistniania potencjalnych zdolności i samowychowaniem jako takim kierowaniem własnym rozwojem, aby owe zdolności optymalnie wykorzystać w życiu. Wspólnym elementem jest tu przedrostek .samo " Podkreśla się w ten sposób, że podmiot jako byt autonomiczny sam decyduje o własnym rozweju. Źródło powodzenia tkwi w tajemniczej sile aktualizującej potencjalne zdolności jednostki.

Procoa wychowania do samorealizacji dokonuje się w toku calogo życia człowieka. Zarówno w dzieciństwie, kiedy rodzico stymulują jodnostkę do twórczych zachowań, jak też w odukacji szkolną), kiedy nauczyciele wyzwaląją potencjalne zdolności ucznia i wzbogacąją jogo osobowość. Uruchomiono zo-stąją mechanizmy wyzwalania kreatywności i samorozwoju. A stąd już blisko do osiągnięcia wysokiego poziomu samorealizacji.

Pedagogika humanistyczna wykorzystuj* idee psychologii humanistyczną) i próbuje je urzeczywistniać w praktyce. Ruch antypedagogiki wyrósł na bazio buntu wobec przemożną}, eocjocentrycznie zorientowanej pedagogice, pedago-

47