DSCF0065

^    _Pierwsze próby zjednoczenia Polski na przełomie XIII—XIV w. 4x9

Rozdział czwarty

PIERWSZE PRÓBY ZJEDNOCZENIA POLSKI NA PRZEŁOMIE XIII—XIV W.

1. Nieudane próby odbudowania jedności Polski podejmowane z Małopolski i Śląska, rola patrycjatu miejskiego

Pierwisze próby zjednoczenia państwa polskiego łączą się z osobą księ-I cia sieradzkiego, Leszka Czarnego (1279—1288) powołanego przez możno-I władców krakowskich i sandomierskich na tron krakowski. Dośrodkowa I rola Małopolski wynikała z dużej roli Krakowa -posiadającego tradycje r dawnej stołeczności i będącego poważnym ośrodkiem rzemiosła i han-r dlu. Zaawansowana w rozwoju gospodarczym Małopolska była rów-' nież ośrodkiem kulturalnym, biorącym żywy udział w formułowaniu ideologii zjednoczeniowej. Leszek w realizacji programu jedności państwowej oparł się na rycerstwie i mieszczaństwie i z ich pomocą stłumił dwukrotnie (1282 i 1285) bunt możnowładców krakcwsko-san-domierskich. Na jego czele obok biskupa. Pawła z Przemankowa stali dygnitarze dzielnicy sandomierskiej z wojewodą Januszem Starzą na czele. We wszystkich tych wypadkach książę, mimo iż odnosił zwycięstwa,, musiał pozostawić buntowników ma urzędach.

W 1285 r. zaskoczony Leszek, pozostawiwszy stolicę i swoją żonę na opiece mieszczan krakowskich, zwrócił się o pomoc do Węgier. Buntownicy nie zdołali zdobyć Krakowa, a Leszek Czarny, kitóry wrócił z posiłkami węgierskimi, zadał iim klęskę. Kraków i inne imiasta Polski uzyskały w 1286 r. nowe przywileje, a w szczególności prawo otaczania miasta murami, co podnosiło ich rolę jako samodzielnego czynnika politycznego i militarnego.

Po rychłej śmierci Leszka Czarnego' (1288) mieszczaństwo krakowskie, wbrew możnowładcom i części rycerstwa, osadziło na tronie księcia wrocławskiego, Henryka IV Probusa. Opierając się na systemie przymierzy politycznych z Niemcami i Czechami, wykorzystując dążności niemieckiego* patrycjatu Wrocławia do- uzyskania szerszego rynku i uprzywilejowanego stanowiska gospodarczego, zmierzał Henryk IV do zjednoczenia na pierwszym etapie Śląska, a poteim w oparciu o tę dzielnicę pozostałych ziem polskich. 'Znalazł się jedtniak w obliczu opozycji, którą kierowali możni panowie, pociągając za sobą rycerstwo ziemi krakowskiej i sandomierskiej, zaniepokojone niebezpieczeństwem przewagi niemieckiej. Wysunęli oni jako swego kandydata Bolesława płockiego, a potem brata zmarłego Leszka Czarnego — księcia brzesko-kujawskiego, Władysława Łokietka. Pomiędzy obu stronami rozgorzała wałka, w czasie której Łokietek przy pomocy wojsk ruskich pod dowództwem księcia Lwa Danielowicza przejściowo zajął Kraków (1289), z którego Henryk IV rychło go jednak wypędził.

27*