DSCF0370

Pierwszy powód nie wymaga komentarza. Uzasadnienia wymaga natomiast drugi powód. Już na wstępie może pojawić się wątpliwość, czy w celu rozwiązania problemu racjonalnego użytkowania zasobów niedrzewnych w Lasach Państwowych trzeba stwarzać mechanizmy finansowe dla nadleśnictw? Czy nie wystarczy wydać odpowiednie zarządzenie, które będzie wykonane bez dyskusji, jak przystało na dobrze zorganizowaną i zhierarchizowaną instytucję?

Rozwiązanie tego problemu nie jest proste, zwłaszcza że dotyczy delikatnej materii, mającej także charakter polityczny, o czym już wspomniano wcześniej. Poszukując racjonalnych rozwiązań trzeba wyjaśnić kilka Istotnych kwestii, które powinny dotrzeć do szerokiej opinii publicznej. Użytki niedrzewne, tak samo jak drewno są surowcem mającym określoną wartość rynkową i podlegają podstawowym mechanizmom rynkowym, jakimi są popyt i podaż. Cały ekosystem leśny, a nie tylko sam drzewostan jest przedmiotem trwale zrównoważonej gospodarki leśnej. Dotychczas utarło się, że tylko drewno jest głównym towarem, który pozyskuje się z lasu i sprzedaje, ponieważ leśnik hoduje las (sadzi, pielęgnuje, i chroni drzewa, a następnie je wycina). Zaś płody runa leśnego, będące naturalnym składnikiem lasu, istnieją bez udziału leśnika, gdyż leśnik nie uprawia np. roślin leczniczych, jagód, czy grzybów. Rzeczywiście, leśnik nie sadzi, ani nie sieje roślin leczniczych, jagód, czy grzybów. Nie można jednak zapominać, że poszczególne nadleśnictwa ponoszą znaczne koszty na ochronę lasu, w tym także na ochronę płodów runa leśnego. Główne koszty związane są z ochrona lasu przed pożarami, a powstałe w ich wyniku szkody dotyczą w pierwszym rzędzie runa leśnego. Istotny wpływ na stan zachowania runa leśnego mają zabiegi związane z hodowlą, pielęgnowaniem i użytkowaniem lasu. Dobór i sposób wykonania określonych czynności gospodarczych w drzewostanie, uwzględniający ochronę runa leśnego, ma także wpływ na wzrost kosztów gospodarki leśnej. Lasy Państwowe mają zatem wystarczający argument, aby domagać się rekompensaty od użytkujących płody runa leśnego w celach handlowych, w tym do przerobu przemysłowego. Jedynym wyjątkiem powinien zostać zbiór na potrzeby własne, choć jest bardzo trudny do identyfikacji w praktyce.

W cenie określonych płodów runa leśnego należy wyróżnić wartość towaru, który jest własnością zarządcy (Lasów Państwowych) oraz wartość włożonej pracy pozyskującego te płody. W obecnym obrocie płodów runa leśnego pominięty jest zarządca lasu (Lasy Państwowe), mimo iż ponosi koszty związane z ich ochroną. W poszukiwaniu racjonalnych rozwiązań pozyskiwania użytków niedrzewnych, w tym płodów runa leśnego, nie chodzi więc o pozbawienie miejscowej ludności dochodów ze zbieractwa, gdyż za włożoną pracę należy się jej odpowiednia zapłata. Chodzi jednak o to, aby Lasy Państwowe miały również swój udział w przychodach ze sprzedaży pozyskanego surowca, nawet jeśli będą to tylko nieznaczne wpływy.

Obok zbioru dla potrzeb własnych, płody runa leśnego pozyskiwane są także na handel (w tym handel „obwoźny” lub do punktu skupu). Jest to szczególnie istotne w regionach wiejskich, gdzie występuje duże bezrobocie. Uzyskane tą drogą przychody, są często istotnym źródłem zasilenia finansowego gospodarstw domowych. Prowadzony w obecnych warunkach zbiór płodów runa leśnego, pozbawiony kontroli dotyczącej sposobu, miejsca i wielkości pozyskiwanego surowca, zagraża trwałości ich naturalnych zasobów. Przykładem dewastacyjnego pozyskiwania płodów runa leśnego jest m.in. zrywanie pędów borówki czernicy i borówki brusznicy oraz widłaków, a także nieumiejętne (niszczące grzybnię) zbieranie grzybów. Wiele gatunków grzybów jadalnych to grzyby mikoryzowe, współżyjące z korzeniami drzew leśnych, co ma bezpośredni związek z żywotnością drzew i zdrowotnością drzewostanów.

W ramach regulacji prawnych, rozstrzygnięcia wymagają przede wszystkim następujące sprawy:

-    zdefiniowanie zbioru na potrzeby własne oraz zbioru do przerobu przemysłowego;

-    zbiór na handel (indywidualna sprzedaż na targach, ulicach, czy przy drogach), którego obecne przepisy nie regulują;

-    w jaki sposób odróżniać (identyfikować) osoby dokonujące zbioru w celach handlowych, w tym przeznaczonych do przerobu przemysłowego?

-    w jaki sposób wyegzekwować obowiązek zawierania umowy z nadleśnictwem w przypadku zbioru i skupu płodów runa leśnego na handel, bądź w celu przerobu przemysłowego;

-    kto ma obowiązek zawierać umowę z nadleśnictwem - zbierający płody runa leśnego, czy też podmiot prowadzący ich skup?

20