DSCF0472 (2)

386 Inteligencja

znającego (I. Kant) oraz ejdetyczny ogląd dostarczający wiedzy istotnej o przedmiotach idealnych (E. Husserl i fenomenologia). Istnieje spór o naoczny (oglądowy) albo nienao-czny (nieoglądowy) charakter intelekcji. Ze względu na (czysto) intelektualny, koniecz-nościowy i niezłoźony charakter intelekcji wiąże się z nią hipotetycznie aktywność poznawczą o walorze religijnym. Wykazuje się zasadnicze znaczenie praktyczne intelekcji: zarówno w dziedzinie etyki (ujmowanie faktycznego dobra, a także trafny dobór środków prowadzących do niego), jak i w pedagogice (w aspekcie wychowawcy - całościowe i spójne określanie elementów oddziaływania wychowawczego i całego procesu wychowania; w aspekcie wychowanka - głęboka refleksja elementów „za” i „przeciw” w kontekście konkretnych decyzji i nastawień, biorących udział w procesie samowychowania), a nawet w technologii i technice (intuicja związków istniejących między elementami konstrukcji i zasadami funkcjonowania).

Wojciech Chudy

Literatura: Bunge M., Intuition and Science, En-glewood Cliffs N.J. 1962; Bielke J.F., Das Problem der Intuition In Rationallsmus und Empirismus, „Zeitschrlft fflr philo8ophische Forschung" 1972, nr 26; Chudy W., O naoczności poznania metafizykalnego, „Roczniki Filozoficzne" 1983, z. 1; Gierulanka D.„ Zagadnienie swoistości poznania matematycznego, Warszawa 1962; Holz-hey H., Kants Erfahrungsbegriff, Bas 1970; Ingarden R., Intuicja i intelekt u Henri Bergsona, (w:) Z badań nad filozofią współczesną, Warszawa 1963; Jolivet R., Llntuition intellectuelle, „Archives de philosophie" vol. XI, c. 2; Jolivet R., Llntuition intellectuelle, et leprobleme de la metaphysiąue, Paris 1934; Kamiński S., O prawdach koniecznych, „Studia Philosophiae Christianae” 1968, z. I; Kamiński S., O uzasadnianiu tez filozoficznych, „Roczniki Filozoficzne” 1962, z. 3; Kónig J., Der Begriff der Intuition, Halle 1926; Krąpiec M.A., Realizm ludzkiego poznania, Poznań 1959; Levinas E., La thśo-rie de llntuition dans la phónomśnologie de Husserl, Paris 1956; Lonergan B.J.F., Insight. A Studyof Humań Understanding, London 1957; Marśchal J., Abstraction ou intuition, „Revue nśoscolastiąue" 1929; Maritain J., II n'y a pas de savoir sans intultivitś, „Revue Thomiste” 1970, nr 1; Maritain J., Reflexionssurl'intelligenceetsur sa vie propre, Paris 1924; Morawiec E., Rola intuicji w przyjmowaniu założeń w metafizyce ogólnej u J. Maritaina, Warszawa 1974; Paliard J., Intuition et rśfie-xion. Ęsąulsse d'une dialectlquede la consclence, Paris 1925; Reid L.A., Ways of Knowledge and Experience, London 1961; Rorty R., Intuition, (w:) The Encyclopedia of Philosophy, vol. IV, NewYork-London 1967(1972); Stępień A.B., Rodzaje bezpośredniego poznania, „Roczniki Filozoficzne" 1971, z. 1; Stępień A.B., Rola doświadczenia w punkcie wyjścia metafizyki, „Zeszyty

Naukowe KUL" 1974, z. 4; Zdybicka Z.J., O intuicji w filozofii, „Roczniki Filozoficzne" 1964, z. 1; Yenthey L„

La connalssance Intellectuelle, Roma 1948.

INTELIGENCJA (ang. intelligence, fr. intel-ligence, niem. Intelligenz, ros. intielligiencija)

- ogólna zdolność korzystania z doświadczeń, złożona zdolność umysłowa, zespół sprawności, głównie myślenia, rozumowania, rozumienia słownego, wyobraźni przestrzennej, posługiwania się liczbami, umożliwiający jednostce rozwiązywanie nowych zadań, korzystanie z własnego doświadczenia, szczególnie wiedzy i na podstawie tego przystosowywanie się do określonych, zmiennych warunków i ich przekształcanie adekwatnie do własnych potrzeb (Słownik psychologiczny,

1985; Zimbardo, Ruch, 1994).

W codziennym życiu zaobserwować można różne formy zachowania się i działalności jednostki, które możemy nazwać inteligentnymi, co w potocznym ujęciu zwykliśmy kojarzyć z ich skutecznością, efektywnością, a także adekwatnością tych działań wobec sytuacji i otaczającej rzeczywistości. Zaczątki zachowań inteligentnych spotykamy także u zwierząt, głównie tych najwyżej rozwiniętych, jednakże u człowieka zachowania te osiągnęły niezwykle wysoki poziom ze względu na rozwój mowy, a wraz z nim wyższych form myślenia.

Umysł ludzki i jego tajemnice od wieków były przedmiotem refleksji i badań prowadzonych na gruncie filozofii, historii i wreszcie psychologii. Współcześnie przeważa pogląd, iż umysł stanowi medium psychiczne względnie zorganizowane, a więc posiada określoną i względnie trwałą strukturę, której funkcje opisuje się jako kodowanie i przetwarzanie informacji płynących ze świata zewnętrznego i z organizmu. Elementarne składniki tej struktury to: pamięć świeża i trwała, zdolności i inteligencja, wreszcie konstrukcje iogiczno--matematyczne. Te swoiste kompetencje ludzkiego umysłu pozwalają jednostce odbierać informacje, zapamiętywać je, tworzyć nowe ich układy, nowe idee, nowe symbole, przewidywać zdarzenia, oceniać sytuacje i kontrolować własne zachowania (Nosal, 1979). W efekcie można mówić o niebagatelnym, a w zasadzie podstawowym, znaczeniu tych specyficznie ludzkich zdolności dla rozwoju kultury i cywilizacji (Kozielecki, 1989).