DSCF0482 (2)

396 Inteligencja

mówi, iż inteligencja jest powiązana z szybszym automatyzowaniem procesów poznawczych osób inteligentnych w stosunku do nieinteligentnych (intensyfikacja poziomu negatywnej korelacji inteligencji i uczenia się rozumianego jako elementarny proces modyfikacji zachowania, czyli czas reakcji - im wyższa inteligencja, tym mniejszy czas reakcji). Hipoteza konkurencyjna mówi, iż proces nabywania wprawy (uczenia się) znosi korelację pomiędzy inteligencją a szybkością uczenia się (czasem reakcji). Rozpatrując zależność odgórną między inteligencją a uczeniem się (czynność nabywania wiedzy) stwierdzono słabą, ale pozytywną korelację pomiędzy obu zmiennymi (im wyższa inteligencja, tym lepsze wyniki uczenia się), jednakże słabnącą lub eliminowaną w toku procesu nabywania wiedzy (większe znaczenie na początku, np. studiów, niż na kolejnych latach), co można tłumaczyć efektem nabywania wprawy lub włączeniem się i zyskiwaniem na znaczeniu czynników pozaintelektualnych, np. motywacja, zainteresowania, cechy osobowości. Zależność między inteligencjąa uwagą ujmowaną jako wielkość „mocy przetworzeniowej” systemu poznawczego była rozpatrywana w kategoriach jej zasobów (energia determinująca zdolność systemu do kontrolowania czynności i procesów poznawczych, zwłaszcza tych wykonywanych jednocześnie) lub też zdolności przełączania zasobów uwagi z jednej czynności na drugą. Poznawczym podłożem inteligencji są zatem zasoby uwagi (wyższe charakteryzują osoby bardziej inteligentne). Wielkość zasobów u osób inteligentnych powoduje większą zdolność ich przełączania z jednej czynności na drugą, co ma znaczenie w złożonych czynnościach intelektualnych, stąd też osoby o wyższym poziomie inteligencji są w stanie wykonywać je lepiej (Nęcka, 1994, 2000). Badania empiryczne także pozwalają postawić wniosek, iż sposób funkcjonowania pamięci krótkotrwałej (jej pojemność, tempo zanikania informacji) ma zasadnicze znaczenie dla poziomu intelektualnego jednostki - im większa pojemność i wolniejsze tempo zanikania informacji, tym większa zdolność myślenia. Analizowano też wykorzystywane przez jednostkę strategie poznawcze (sposób wykonywania czynności, zadania-strategia wyobrażeniowa i/s werbalna, analityczna vs globalna, lokalna vs centralna) i kontrolę poznawczą (zdolność hamowania procesu poznawczego, który aktualnie w warunkach wykonywania określonego zadania jest niepożądany lub niepoprawny) jako wyznaczniki inteligencji. Osoby o wysokim poziomie inteligencji stosują strategie analityczne (szeregowe przetwarzanie kolejnych fragmentów zadania) i centralne, a także łatwiej zmieniają strategie wykonawcze, jeśli zadanie tego wymaga. Ważnym wyznacznikiem poziomu inteligencji jest też kontrola poznawcza, większa u osób o wyższym poziomie inteligencji.

2) Biologiczne koncepcje inteligencji.

Rozwój biologicznych koncepcji inteligencji stanowi wynik pojawienia się nowych technik badawczych, umożliwiających badanie pracy mózgu. Źródeł inteligencji na tym poziomie upatruje się obecnie w następujących wskaźnikach:

-szybkość neuronalna (szybkość przewodzenia nerwowego), czyli potocznie ujmowana „bystrość” umysłu; szybkie przewodzenie impulsów powoduje korzyści w rozwiązywaniu zadań i w testach inteligencji, wymagających szybkiej reakcji lub z ograniczeniami czasowymi, a ponadto zmniejsza poziom naturalnej utraty informacji, co pozwala wypracować rozwiązanie zadania przed zniknięciem potrzebnych do tego informacji;

-    sprawność układu nerwowego, czyli sprawność mózgu, niezawodność stanowi funkcję jego odporności na czynniki zakłócające transmisję neuronalną, powodując większą regularność reagowania w prostych zadaniach na czas reakcji i prowadzi też do skrócenia czasu reakcji; tym samym pozwala to na bezbłędne przesyłanie impulsów nerwowych, co stanowi istotę inteligencji; w tym ujęciu wskazuje się także, iż biologicznym podłożem inteligencji jest energetyczna wydajność tkanki mózgowej;

-    wielkość mózgu (a tym samym jego złożoność) w stosunku do masy ciała może stanowić wskaźnik poziom inteligencji, gdyż jeśli myślimy mózgiem, jego wielkość powinna być proporcjonalna do poziomu inteligencji (Nęcka, 2000; Guilford, 1978).

Badania nad Inteligencją i diagnoza inteligencji. W zakresie badań nad inteligen-