DSCF0476

25

HISTORIA I DEFINICJE

Cztery powiązane ze sobą teoretyczne konstrukcje mogą zostać opisane w takim prototypowym epizodzie: warunki poprzedzające (antecedens), związane z charakterystyką obserwatora, obserwowanego i sytuacji; proces, określenie odnoszące się do poszczególnych mechanizmów, dzięki którym wywoływane są skutki wewnątrzosobnicze (intrapersonalne), związane z poznawczymi i afektywnymi reakcjami zachodzącymi u obserwatora; reakcje te nie są manifestowane jawnie w działaniu nastawionym na obserwowanego; skutki międzyludzkie (interpersonalne) - określenie to odnosi się do reakcji behawioralnych nastawionych na obserwowanego.

Relacje pomiędzy wymienionymi konstrukcjami zostały przedstawione na rysunku #1 Jak z niego wynika, zakłada się istnienie współzależności pomiędzy dowolną konstrukcją (np. warunkami poprzedzającymi) i wszystkimi pozostałymi pojawiającymi się w obrębie schematu (to znaczy procesem, skutkami intrapersonalnymi i skutkami interpersonalnymi). Trzeba dodać, że -zgodnie z logiką modelu - związki pomiędzy sąsiednimi konstrukcjami będą zazwyczaj silniejsze. Dotyczy to warunków poprzedzających i procesu, procesu i skutków wewnątrzosobniczych, skutków wewnątrzosobniczych i skutków międzyludzkich. Zatem najbardziej znaczące wpływy będą wywierać na siebie wzajemnie konstrukty położone najbliżej, wpływy najbardziej oddalonych zmiennych będą znacznie skromniejsze. Pamiętając o tej zasadzie, spróbujmy teraz kolejno rozważyć poszczególne zjawiska.

Warunki poprzedzające

Osoba

Każdy obserwator wnosi do danego epizodu pewne cechy charakterystyczne, które potencjalnie mogą wpłynąć zarówno na sam proces, jak i na jego rezultaty. Jedną z takich cech charakterystycznych jest najzwyklejsza zdolność odczuwania empatii, określona na przykład przez intelektualne możliwości zaangażowania się w podejmowanie roli lub też dotycząca całego gatunku zdolność doświadczenia afektu w wyniku zetknięcia się z afektem innych osobników gatunku. Tutaj także należy zaliczyć historię doświadczenia indywidualnego, na którą składa się między innymi stopień społecznego przyswojenia wartości i zachowań związanych z empatią. Ponadto, bardzo istotny zespół cech charakterystycznych dotyczy indywidualnych różnic w zakresie skłonności do angażowania się w procesy związane ze zjawiskami empatii lub doświadczania rezultatów tych procesów. W ostatnich latach opracowano cały szereg pomiarów różnic indywidualnych, aby uzyskać możliwość oceniania stałej tendencji dyspozycyjnej do angażowania się w procesy związane z empatią takie jak przyjmowanie cudzego punktu widzenia (np. Davis, 1980; Hogan, 1969) lub doświadczanie reakcji afektywnych (np. Davis,