DSCF0507

56

EMPATIA

w przybliżeniu, że elementarne zdolności przyjmowania ról zaczynają się pojawiać pomiędzy drugim i trzecim rokiem życia, a następnie rozeznanie społeczne stopniowo wzrasta przez cały okres dzieciństwa.

Na koniec, w okresie późnego dzieciństwa lub wczesnej adolescencji, pojawia się identyfikacja osobowa. Określenie to oznacza wykształcenie się rozumienia innych jako posiadających stałe cechy osobiste, poglądy, doświadczenia oraz stany wewnętrzne, które istnieją poza obecną sytuacją. Przed tym okresem dzieci z dobrze rozwiniętymi zdolnościami przyjmowania ról mogą wyciągać trafne wnioski dotyczące cudzych stanów wewnętrznych w dowolnej sytuacji, posługując się sytuacyjnymi i ekspresywnymi wskazówkami, ale nie zdają sobie sprawy z niezmienności natury danej osoby w wypadku zaistnienia odmiennej sytuaęji. Wraz z uzyskaniem wiedzy dotyczącej tożsamości osoby, obserwatorzy są zdolni do „przyjęcia cudzej roli i oceny reakcji danej osoby w określonej sytuacji, ale także do tworzenia uogólnień na podstawie zaistniałych sytuacji i konstruowania hipotez dotyczących ogółu cudzego doświadczenia życiowego” (Hoffman, 1984, s. 111). Jest to przykład najbardziej zaawansowanej i najbardziej abstrakcyjnej formy poznawczej świadomości innych.

Synteza afektywno-poznawcza

Znaczenie oddzielnego rozpatrzenia wyników pobudzenia empatycznego i poznawczego odczuwania innych staje się teraz jasne. Na każdym etapie rozwoju dziecka, aby powstało określone doświadczenie empatyczne, poznawcze odczuwanie innych zlewa się z przejętym afektem wytwarzanym przez sześć opisanych mechanizmów. Hoffman opisuje cztery poziomy empatii, które są rezultatem tej afektywno-poznawczej syntezy.

Empatia globalna

W pierwszym roku życia, kiedy dziecko nie ma jeszcze ustalonego poczucia „ja”, empatyczna reakcja na cierpienie innej osoby powoduje ogólną, niezróż-nicowaną reakcję przykrości u obserwatora. Fuzja ja—inny istniejąca w tym czasie oznacza, że dziecko często nie jest pewne tego, kto faktycznie, ono czy ktoś inny, doświadcza przykrości. Hoffman definiuje takie dzielenie negatywnego afektu jako empatyczne cierpienie i charakteryzuje je jako bierne, niechciane i wymagające przetwarzania poznawczego na najniższym poziomie. Doświadczenie to dostarcza jednak podstaw, na których oparte zostaną w przyszłości bardziej wyrafinowane reakcje empatyczne.

Pod koniec pierwszego roku życia wydarza się coś bardzo ważnego. Ponieważ dzieci zaczynają wyraźnie zdawać sobie sprawę z faktu niezmienności osoby i rozumieć, że inni ludzie są jednostkami fizycznymi odrębnymi