DSCF3144

WSTĘP

Znakiem rozpoznawczym literackiej i osobowej tożsamości Adama Szymańskiego stała się dla jemu współczesnych Syberia, która do czasu ukazania się jego autobiograficznych Szkiców wciąż jeszcze była postrzegana przez pryzmat Mickiewiczowskiej wizji jako „kraina pusta, biała i otwarta/Jak zgotowana do pisania karta”¹. Mimo że w porozbiorowych dziejach Polski przez ponad stulecie tę kartę zapisywały swymi biografiami kolejne fale zesłańców, od konfederatów barskich poczynając, a na powstańcach roku 1863 kończąc, wiedza

0    ziemi narodowego męczeństwa była niewielka. Istniały co prawda liczne świadectwa, jak pamiętniki i wspomnienia zesłańców, którzy stamtąd powrócili. Z politycznych względów drukowane przeważnie poza Królestwem, miały niewielki zasięg, a ich wpływ na społeczeństwo zaboru rosyjskiego był ograniczony.

W takim właśnie momencie, w ćwierć wieku od powstania, które zaludniło Sybir dziesiątkami tysięcy Polaków, pojawiły się skromne Szkice i od razu przykuły uwagę czytelników. Nie znany bliżej autor

1    sam zesłaniec skierował do kraju - z Petersburga, gdzie Szkice zostały wydane - literackie świadectwo mówiące o cierpieniach i nadziejach takich jak on - więźniów Sybiru. Siła tego świadectwa uczyniła Szkice „własnością serc polskich”, „ukochaną książką pokolenia”², ich autora zaś - „jednym z tych umiłowanych dzieci narodu, jakim jest Sienkiewicz”³. Przemawiały Szkice i do obcych, skoro Hanusia doczekała się aż pięciu edycji w renomowanym wydawnictwie paryskim Gallimarda w latach 1928-1930, ze wstępem Daniel--Ropsa.

1

   A. Mickiewicz, Dziadów części III Ustęp, w: Dzieła, wyd. jubileuszowe pod red. J. Krzyżanowskiego, Warszawa 1955, t. 3, s. 268 (ww. 31-32).

2

   A. Grzymała-Siedlecki, Słowo wstępne, w: A. Szymański, Szkice, Lwów-Warsza-wa-Kraków 1921, s. 111.

3

   S. Żeromski, Dzienniki, t. 2: 1886-1887, Warszawa 1954, s. 430.