DSC06405

Geneza i geologia oceanów 115

Wyrazem przestrzennej równoleżnikowej zmienności osadów, w zależności od odległości od brzegów lądów, jest występowanie na podwodnych obrzeżach kontynentów osadów terygenicznych, a w środkowych obszarach wszechoceanu - osadów biogenicznych i poligenicznych. Między tymi głównymi grupami znajdują się obszary o zróżnicowanych typach osadów. W strefowym schemacie rozmieszczenia osadów, w przyrównikowej części Pacyfiku, dominujące rozprzestrzenienie wykazują brunatne iły pelagiczne oraz muły wapienne (rys. 4.50).

Brunatne iły pelagiczne Pacyfiku odznaczają się niewielkim udziałem frakcji mułkowych (0,063-0,004 mm), których zawartość waha się od kilku procent i w zasadzie nie przekracza 15%. Średnie zawartości Si0₂ - 53%, zaś A1₂0₃ -14%, przy zawartości Si0_2nmurr do 3%. Wykazują one gęstość 1,27 g/cm³ oraz wilgotność około 85%, porowatość około 90%. Osady te wykazują dużą zmienność składu mineralnego (tab. 4.8). Zawartość C_org. waha się od 0,11 do 0,36%. Charakteryzują się one podwyższoną zawartością Mg, Co, V, Pb, Ba, P, Al, Li, Fe. Mają barwy najczęściej w odcieniach żółtobrunatnych, szarych i wykazują ślady bioturbacji.

W kierunku do równika zmiana warunków li-tofacjalnych wyraża się stopniowym wzrostem w osadach ilości bioklastów krzemionkowych, co znajduje odzwierciedlenie w pojawieniu się mułów ilasto-krzemionkowych, a następnie mułów krzemionkowych. Wzrost udziału bioklastów zaznacza się stopniową zmianą barwy osadów z ciemnobrunatnej do szarożółtej. W tym kierunku rejestruje się także stopniową zmianę miąższości osadów od kilku centymetrów do kilku metrów oraz poziome zróżnicowanie litologiczne związane ze zmianą czynników lokalnych i wzrostem roli czynnika morfologiczno-batymetrycznego (głębokość, położenie w profilu dna, nachylenie form dna i ich wielkość).

Własności fizyczno-mechaniczne mułów krzemionkowych są w zasadzie stabilne. Średnia gęstość tych osadów wynosi 1,15 g/cm³, wilgotność około 90%, zaś porowatość 85-90%.

Muły krzemionkowe reprezentowane są przez muły radiolariowe i muły okrzemkowo-radiola-riowe. Barwa tych osadów zmienia się od jasno-żółto-brunatnej do brunatno-żółtej, czasami w odcieniach szarych, często z niejednorodną strukturą plamistą. Gęstość osadów zmienia się średnio od 1,19 do 1,27 g/cm³. Udział Si0₂ waha się średnio od 54 do 57%, zaś Si0_2umorf od 7 do 20%. Zawartość A1₂0₃ wynosi średnio 12%. W porównaniu z iłami pelagicznymi osady te odznaczają się podwyższonymi zawartościami Cr i Ga przy niż-

I - osady terygeniczne; 2 - muły krzemionkowe; 3 - muły wapienne; 4 - iły poligeniczne (brunatne iły pelagiczne, iły zeolitowe); 5 - pola konkrecjonośne i nagromadzenia masywnych polimetalicznych rud siarczkowych; 6 - grzbiety śródoccaniczne i strefy uskokowe

Rys. 4.50. Mapa rozmieszczenia współczesnych osadów dennych wszechoceanu

Źródło: RUhle, na podstawie Książkiewicz, 1972, z uzupełnieniami Kotlióskiego nu podstawie materiałów nie publikowanych.