DSC06373 (2)

Geneza i geologia oceanów 83

skimi, dolnokredowymi i młodszymi od nich. Reprezentowane są one przeważnie przez osady węglanowe i brunatne iły pelagiczne, wykazujące normalną sedymentację. Osady gómokredowe i paleogeńskie na rozległych obszarach dna, z wyjątkiem podwodnych wzniesień, charakteryzują się wysoką zawartością materiału terygenicznego. Miąższość jury, kredy i paleogenu jest niezbyt duża i wynosi od 400 m do 800 m, a maleje na wyniesieniach do 100 m. Odmienną budowę przedstawia Grzbiet Sródatlantycki, którego dolina ryftowa pozbawiona jest luźnych (nieskonso-lidowanych) osadów dennych, a na dużych przestrzeniach odsłaniają się bazalty i zastygłe lawy. Ważnym faktem jest stwierdzenie braku w tej strefie osadów starszych od miocenu.

Luźne osady powstały głównie w neogenie i czwartorzędzie. Ich rozmieszczenie na dnie oceanu oraz miąższości są zróżnicowane. Na szelfie wykazują one duże zróżnicowanie litologiczne i miąższości wynoszące od 0 m do 200 m. U podnóża stoku kontynentalnego miąższość osadów luźnych dochodzi do około 1-1,5 km. Wraz z oddalaniem się od kontynentu miąższość tych osadów stopniowo maleje i w rejonie wzniesień abiśalnych osiąga od 50 m do 100 m. Współczesne osady pelagiczne najczęściej reprezentowane są przez brunatne iły pelagiczne, muły otwomicowe i pteropodowe.

budowy dna oceanu miała również analiza rozmieszczenia i intensywności strumieni cieplnych. Stwierdzono, że strefy występowania podwyższonych wartości strumieni cieplnych stopniowo maleją od osi grzbietu oceanicznego, gdzie osiągają do 2,0-3,0 cal/s. Tak wysokie wartości strumieni cieplnych, 6-krotnie przewyższających średnie wartości na kontynentach, były jedną z podstaw do wysunięcia hipotezy o rozrastaniu się dna. Dotychczas nie wyjaśniono jednak, dlaczego we wschodniej części tego oceanu wartości strumieni cieplnych są niższe aniżeli w zachodniej. Podwodne wulkany oraz wyspy pochodzenia wulkanicznego rozmieszczone są poza szelfem oceanicznym bardzo nierównomiernie. Znaczna ich liczba związana jest z Grzbietem Śródatlantyckim. Często też, podobnie jak epicentra trzęsień ziemi, występują w pobliżu uskoków poprzecznych.

W podziale tektonicznym Oceanu Atlantyckiego wyróżnia się przeważnie następujące typy strukturalne: strefy brzeżne oceanu i stok kontynentalny, które w dużej części brzegów stanowią podwodne skłony epipaleozoicznych platform, struktury reliktowe o kierunku zbliżonym do południkowego, przedłużające się na kontynentach, oceaniczne obniżenia różnego wieku, grzbiet śródoceaniczny, równikowy obszar tektoniczny. Poprzeczne struktury o kierunku zbliżonym do równoleżnikowego, związane są ściśle z bu

dową i systemem uskoków transoceanicznych (rys. 4.24).

Wielkie jednostki tektoniczne decydują o podziale Oceanu Atlantyckiego na 5 głównych regionów geograficznych.

Są to: północno-zachodni, południowo-zachodni, północny, południowo--wschodni i przebiegający z północy na południe Grzbiet Sródatlantycki.

Baseny dna oceanicznego stanowiące główne regiony Oceanu Atlantyckiego, według wyników wierceń statku „Glomar Chał- Rys. 4.24. Oceaniczna strefa pęknięć, w południnu/*.; ... .

. , . ^J ... ^{v v} . r ^un,ovveJ części Oceanu Atlantyckiego,

ienger, wypełnione wraz z liniowymi anomaliami magnetycznymi

są utworami juraj- Źródło: Szlufik, Kowalski, Muskała, 1995, na podstawie danych Roeser Ril