DSC06399

Geneza i geologia oceanów 109

Geneza i geologia oceanów 109

wzrost szybkości

rozpuszczania

krzemionki

wzrost szybkości	równikowe i podzwrotnikowe	prądy wstępujące w strefach zwiększonej
taMu^1"	strefy prądów oceanicznych	produktywności
		biologicznej wód

i-

1 - bazaltowy fundament oceaniczny; 2 - muły ilaste krzemionkowe; 3 - muły wapienne; 4 - brunatne iły pelagiczne; 5 - strefa zwiększonej produktywności biologicznej wód, z przewagą bioklastów wapiennych, oraz poziom kompensacji kalcytu (CCD); 6 - strefa z przewagą bioklastów krzemionkowych, poziom kompensacji krzemionki (SCD)

Rys. 4.47. Schemat formowania różnych typów współczesnych osadów pelagicznych

Źródło: Kotliński, I997d, na podstawie Berger, 1976; Gradzirtski 1 in., 1986; Seibold, Berger, 1993; BuBby, Ingersoll, 1995.

-    położenie i miąższość warstwy wód o minimalnej zawartości tlenu;

-    położenie lizokliny swoiste dla każdego rodzaju mikrofauny;

-    głębokość kompensacji węglanu wapnia (CCD);

-    głębokość kompensacji krzemionki (SCD).

Przykładowo, występowanie mułów krzemionkowych związane jest z rozwojem okrzemek i promienie, na co ma wpływ dobre zaopatrzenie warstwy fotycznej wód w fosforany i krzemiany, które są wynoszone dzięki upwellingowi z głębinowych wód.

Prowincja pelagiczna odznacza się wyraźnie obniżoną intensywnością przebiegu diagenetycznych procesów utleniająco-redukcyjnych. Zawartość C_org- w osadach pelagicznych waha się od setnych części procenta do I 0,2-0,3%.    Niedobór

materii organicznej wiąże się z niską biomasą makrobentosu, poniżej 0,12 g/m², i mejobento-su, od 0,2 do 0,7 g/m².

Wyróżniającą cechą sedymentacji jest stopniowe przejście facjalne na poziomie CCD od mniej głębokowodnych współczesnych osadów wapiennych do osadów krzemionkowych na poziomie SCD wzdłuż wyraźnej granicy litofa-cjalnej, poniżej której udział bioklastów gwałtownie zmniejsza się (rys. 4.47). Zmienny poziom głębokości kompensacji CCD i SCD był wynikiem zmian położenia poziomu morza w różnych okresach geologicznych (rys. 4.48). W okresach transgresji rozszerzenie obszarów płytkomors-kiej sedymentacji wapiennej powodowało zwiększoną akumulację CaC0₃ w osadach, a zatem zmniejszenie jego zawartości w wodzie.

Zmiany głębokości kompensacji wykazują

wyraźne obniżenie poziomu CCD na przełomie eocenu i oligocenu. Charakterystyczną cechą zalegania współczesnych osadów jest także nieciągłość ich występowania, co wyraża się obecnością na powierzchni dna wychodni osadów podłoża (rys. 4.49).

Składniki chemiczne transportowane do prowincji pelagicznej już w strefie fotycznej wód, tj. do głębokości 150 m, przyswajane są przez organizmy i włączane do obiegu w wyniku procesów biologicznych. Pierwotna materia organiczna, produkowana w tej strefie przez autotroficzny fitoplankton, stanowi początek łańcucha troficznego. Część materii organicznej jest rozkładana w procesach metabolicznych i utleniana do C0₂ przy oddychaniu, część jest akumulowana w organizmach, a część wydalana i stanowi pokarm