DSC06912

jemnego uczucia wiążącego się z pewnym przedmiotem psychologicznym”.

Trzecia grupa — to badacze ujmujący pojęcie postawy od strony działania. Takie stanowisko reprezentuje m. in. E. Hi 1-gard (1957, s. 519 i nast.). Jego zdaniem — postawa stanowi „ustosunkowanie się do pewnego przedmiotu, pojęcia lufo sytuacji, jak również gotowość do reagowania w pewien z góry określony sposób na te (lub związane z nimi) przedmioty, pojęcia lub sytuacje” (1967, sż 834). Stanowisko bardzo zbliżone do poglądów E. Hilgarda zajmuje G. Allport (1935)/Według niego „postawa to umysłowy i nerwowy stan gotowości,‘powstały przez doświadczenie i wywierający wpływ na kierunek i dynamikę reakcja jednostki wobec wszystkich przedmiotów i sytuacji, z którymi ma ona do czynienia” (Allport, 1935., S. 798). J    |

W definicji G. Allporta (także H. Cantrilla — 1951, s. 562) istotny dla postawy jest stan "przygotowania lub gotowości do reakcji, warunkujący działanie jednostki w pewien znamienny sposób. Stan gotowości jest tu jednak pojęty specyficznie, nie jako chwilowa akcja organizmu, „zanikająca z chwilą zaspokojenia potrzeby, ale trwająca krócej lub dłużej gotowość”. Tak np. żołnierz, nawet gdy jest ranny, stara się okazać szacunek swemu zwierzchnikowi, ~z którym przyszło mu dzielić trudy podczas wojny.

W stanowisku E. Hilgarda i G. Allporta godne podkreślenia jest przede wszystkim uwzględnienie dwóch stron w pojmowaniu postawy: hipotetycznej (stan gotowości) i empirycznej (określenia zachowania się werbalnego lub niewerbalnego). Zbyt słabo zaś autorzy akcentują występowanie w niej składnika uczuciowego.

Tę często występującą jednostronność w definiowaniu postawy dostrzegają inni psychologowie, starając się w swych pracach łączyć pojęde postawy z wszystkimi rodzajami procesów psychicznych. Do tej grupy (według naszego podziału czwartej, nota bene najbardziej reprezentatywnej w psychologii) należą przede wszystkim D. Krech i R. Crutchfield (1959, s. 671). Ich zdaniem — postawy stanowią „zgodną organizację procesów motywacyjnych, emocjonalnych, percepcyjnych, zachodzących w jed-

S4

nostce wobec niektórych zjawisk i rzeczy otaczającego świata .

W ten sposób podkreślony został związek wszystkich aspektów psychicznych w postawie, występujących jednocześnie, cechują- ^ cych się wewnętrzną zgodnością. Aspekt zgodności między proce-sami (reakcjami) został podkreślony także przez B. G r e e n a (1956, s. 335), który proponuje używać pojęcia postawy wówczas, gdy „określone, związane ze sobą reakcje odnoszą się do jednego i tego samego przedmiotu lub zjawiska albo do tej samej osoby”. Według Greena, postawa jest zmienną ukrytą (tzn. utajoną), a nie daną w bezpośredniej obserwacji. Nie odnosi się ona do dowolnego, konkretnego działania czy reakcji, ale do czegoś wyabstrahowanego z większej liczby powiązanych ze sobą reakcji, działań. Szczególnie zwraca on uwagę na czynnik motywacyjny w postawie, jako dynamizujący i sterujący zachowanie się człowieka. Podobnie postępuje W. Fuson, dla którego treścią postawy jest „prawdopodobieństwo wystąpienia określonego zachowania się w określonej sytuacji” (Green, 1956, s. 335; zob.też: Obuchow-ski, 1966, s. 59).

Z psychologicznego punktu widzenia słuszną jest rzeczą ujmować postawę w powyższym potrójnym aspekcie. Z tych też względów definicje Krecha, Crutchfielda oraz Greena mogą być najbardziej przydatne w badaniach nad postawami rodzicielskimi.

Na podstawie tego, co wyżej powiedzieliśmy, możemy określić I postawę rodzicielską (ojcowską i macierzyńską) jako całościową j formę ustosunkowania się rodziców (osobno ojca, osobno matki) ido dzieci, do zagadnień wychowawczych itp., ukształtowaną pod-«czas pełnienia funkcji rodzicielskich.

j Postawa rodzicielska, jak każda inna postawa, zawiera trzy komponenty: mySlowy, uczuciowo-motywacyjny i działanie, pierwszy ujawnia "śię~w” fbrnui~po^lądtl ńa'dziecko^ oceny jego zachowania się (np. „taki sympatyczny, a taki niegrzeczny”), cjjoigi odzwierciedla się w wypowiedzi, jej tonie i sposobie ekspresji oraz w zachowaniu niewerbalnym, tj. w swoistym wyrazie ruchów, gestów itp. Komponent działania wyraża się w zachowaniu wobec przedmiotu postawy. Jeśli zatem matka ma pozytywną postawę wobec swego dziecka, to stale o nim myśli, wypowiada poglądy, że jest takie lub inne, np. grzeczne czy miłe, wreszcie ochrania je przed niebezpieczeństwem, chorobami itp.

55