DSCN0442

i owiązuje drutem (rys. 128). Na przedmiot nakłada się lut (drut lub skrawki blachy) obficie posypując boraksem i wkłada do pieca. Podczas nagrzewania boraks roztapia się, ścieka w szczeliny oraz oblewa nagrzewane przedmioty, co chroni łączone ich powierzchnie od utlenienia. Przy dalszym nagrzewaniu roztapia się lut i zalewa szczeliny, wypychając dzięki swemu ciężarowi boraks. Bezpośrednio po zupełnym roztopieniu się lutu należy łączone przedmioty wyjąć z pieca lub paleniska i pozostawić dociśnięte do siebie aż do ostygnięcia.

Lutowanie stopów lekkich ze względu na szybkie ich utlenianie się jest nieco trudniejsze. Przed lutowaniem obie łączone powierzchnie oczyszczamy mechanicznie, następnie nagrzewamy do takiej temperatury, żeby pocierany o nie lut stawał się ciastowa-ty, lecz jeszcze nie ciekły. Takie nacieranie powierzchni ma na celu usunięcie z nich warstewek tlenków.

Pod wpływem dalszego podgrzewania i pocierania lut roztapia się i zwilża powierzchnie. Po dokładnym rozprowadzeniu lutowia łączone części ściskamy i pozwalamy im ostygnąć pod dociskiem aż do całkowitego stężenia lutowia.

Do lutowania stopów lekkich stosuje się przeważnie lut złożony z 25% cynku, 55% cyny i 20% kadmu. Jako środki chemiczne oczyszczające do lutów miękkich używa się mieszaniny: 50% oleju drzewnego, 35% kalafonii i 15% chlorku cynku, a do lutów twardych mieszaniny złożonej z 55% chlorku wapnia, 24'% chlorku litu, 6% chlorku sodu, 4% siarczanu i 11% podwójnej soli fluorku amoniaku i salmiaku.

Podczas nagrzewania lutownicy i w czasie pracy należy zachowywać wielką ostrożność, ponieważ grozi niebezpieczeństwo poparzenia się miedzią, co powoduje trudne do zagojenia rany. Przy chemicznym oczyszczaniu lutowaniem części i gorącej lutownicy powstają pary kwasów szkodliwie działające na drogi odde-, chowe.

Przygotowanie cieczy lutowniczej (chlorku cynku) przez działanie kwasu solnego na cynk należy wykonywać w otwartym naczyniu, aby wydzielający się wodór nie rozerwał naczynia. Przy rozcieńczaniu chlorku cynku należy zawsze bardzo powoli wlewać go do wody, a nie odwrotnie.-

12. Nitowanie

Nitowanie polega na łączeniu dwóch lub więcej części na stałe (nierozłącznie) za pomocą nitów. W toku łączenia części wykonuje się na końcu trzonu zakuwkę (rys. 129). Nity składają się z łba

*i trzonu. Wykonuje się je przeważnie z miękkiej stali oraz z miedzi, mosiądzu lub stopów lekkich.

Zależnie od przeznaczenia połączeń nitowych kształt łba nitu może być różny. Najczęściej spotykane są nity o łbach: a) kulistym zwykłym, b) kulistym wzmocnionym, c) płaskim, d) soczewkowym, Kształty i wymiary nitów są znormalizowane.

Do łączenia bardzo cienkich blach, filcu, tektury itp. służą nity rurkowe i nity drążone (otworowe).

Zależnie od rodzaju obciążenia nitowanych części odróżniamy następujące sposoby nitowania:

—    nitowanie mocne, które musi wytrzymać duże obciążenie; ma zastosowanie w budownictwie (mostów, dźwigarów dachowych, szkieletów domów mieszkalnych itp.),

—    nitowanie szczelne, w którym zależy przede wszystkim na otrzymaniu szczelności przy normalnym ciśnieniu atmosferycznym; połączenia takie stosuje się w nitowaniu małych zbiorników na ciecze itp.,

—    nitowanie mocno-szczelne, które zapewnia nie tylko szczelność, lecz również i dużą wytrzymałość połączenia, a bywa stosowane przeważnie w budowie zbiorników ze sprężonymi gazami, kotłów parowych itp.

Nity o średnicy poniżej 10 mm są zamykane na zimno i dlatego przed użyciem należy je wyżarzyć. W ślusarstwie zamykanie nitów (formowanie zakuwki) odbywa się przeważnie na zimno, ponieważ stosuje się nity .o małych średnicach. Gdy średnica nitu jest większa niż 10 mm, zamykanie należy wykonywać na gorąco,

101