DSCN0446

porność na zużycie w średniej temperaturze pracy podczas obróbki. Obecnie stosuje się wiele różnych stali narzędziowych i stopów, odpowiednio' do potrzeby.    &

Stale węglowe. Najtańszą stalą do wyrobu narzędzi tnących jest stal węglowa o zawartości węgla 0,38-^1,35'%. Chociaż narzędzia z niej wykonane po zahartowaniu osiągają dobrą twardość, to szybko ją tracą, gdy podczas skrawania osiągną temperaturę 200h-250°C. Obecnie narzędzia ze stali węglowej są rzadko stosowane.

Stale szybkotnące, dzięki zawartości takich składników jak wolfram, chrom lub wanad, odznaczają się dużą odpornością na działanie wysokiej temperatury. Zachowują one twardość i odporność na ścieranie do temperatury 600°C. Dzięki tej własności przy zastosowaniu noży ze stali szybkotnących prędkość skrawania może być 3- lub 4-krotnie większa niż w przypadku użycia noży ze stali węglowej.

Ze względu na wysoką cenę stali szybkotnących wprowadzono do stali stopowych tańsze składniki. Narzędzia wykonane z tych stali mają zalety zbliżone do zalet narzędzi ze stali szybkotnących, a są od nich tańsze.

Węgliki spiekane. Niejednokrotnie zachodzi konieczność obróbki tak twardych materiałów, że nawet noże z najlepszych stali szybkotnących prędko się tępią. Z tego względu produkuje się specjalne twarde materiały, tzw. węgliki spiekane, zawierające węgliki metali, najczęściej węglik wolframu Ipib węglik tytanu. Składnikiem wiążącym węgliki metali jest najczęściej kobalt.

Rys. 141. Nóż z nalutowanym ostrzem z węglików spiekanych

Mieszanina sproszkowanych węglików i kobaltu zostaje silnió sprasowana w kształcie niewielkich płytek i poddana spiekaniu w temperaturze około 1400°C. Tak wykonany materiał jest bardzo twardy, lecz kruchy i może być obrabiany jedynie przez szlif o wa-

nie. Płytki z węglików spiekanych lutuje się miedzią do trzonków noży (rys* 141) lub jako nakładki frezów. Ponieważ płytki z węglików spiekanych nie tracą swych własności skrawających mimo silnego nagrzania, szybkość skrawania może być zwiększona prawie czterokrotnie w stosunku do stali szybkotnącej, przy czym obrobiona powierzchnia jest gładsza. Np. w obróbce zgrubnej średnia szybkość skrawania stali miękkiej przy posuwie 0,8-r-2 mm narzędziami ze stali węglowej wynosi 12-H5_V m/min, ze stali szybkotnącej — 24-f-33 m/min, a z węglików spiekanych ^ 100-1-200 m/min.

W specjalnych warunkach, po odpowiednim przygotowaniu obrabiarki, narzędzi," sposobu chłodzenia itp., można osiągnąć •'jeszcze lepsze wyniki. Często w obróbce wykańczającej przedmiotów ze stali miękkiej szybkość skrawania może przekroczyć 700 m/min, a w obróbce stopów lekkich — nawet 2000 m/min.

Narzędzia do obróbki skrawaniem bywają jedno- i wieloostrzowe, jak również o nieokreślonej liczbie ostrzy. Do jednoostrzo-wych należą np. wszelkiego rodzaju noże tokarskie i strugarskie, do wieloostrzowych — frezy/ gwintowniki itp., a nieokreśloną 'yliezbę ostrzy mają ściernice.

Nazwy powierzchni obrabianego przedmiotu i geometria ostrza noża* Przy obrabianiu przedmiotu, np. przy toczeniu wałka, rozróżniamy:

a) ' powierzchnię obrabianą, tj. powierzchnię, z której skrawamy nadmiar materiału,

b)    powierzchnię obrobioną — otrzymaną po zdjęciu wióra,

c)    powierzchnię skrawania, wytworzoną na przedmiocie przez bezpośrednie działanie krawędzi tnącej noża (rys. 142).

Kąty ostrza skrawającego. Jak już wspomniano, narzędzie tnące ma kształt klina, którego kąt nosi nazwę kąta ostrza i oznacza się symbolem (3. Poza tym rozróżniamy kąty: przyłożenia a, natarcia y oraz skrawania 8 (rys. 143 i 144),,

Są to kąty główne noża. Natomiast po zamocowaniu noża występują kąty pomocnicze: kąt x pomiędzy główną krawędzią tnącą a kierunkiem posuwu i kąt , pomiędzy pomocniczą krawędzią tnącą a kierunkiem posuwu .(rys. 145). Pomiędzy tymi kątami istnieje zależność: u-he-J-Hi = 180°.

109