DSCN1687

36 Dyfuzjonizm

osoby znajdujące się w grupie. Najrzadziej dochodziło do interwencji, gdy w grupie znajdowały się podstawione przez badaczy osoby, mające za zadanie zachowywać się tak ,jak gdyby nic się nie stało”. Uwidacznia to, że nieudzielanie pomocy jest także następstwem konformizmu.

Robert Cialdini [1994, s. 130-133] formułuje dyrektywy dotyczące sposobu zachowania ofiary, zwiększające szanse na udzielenie jej pomocy. Przede wszystkim należy zlikwidować niepewność otoczenia co do tego, czy pomoc jest rzeczywiście potrzebna — np. informując, co się stało, wskazując konkretną osobę, która ma wezwać pogotow-ic. Nic wolno dopuścić, aby świadkowie zdarzenia sami wyciągali wnioski — np. aby czyjeś zasłabnięcie na ulicy zostało zinterpretowane jako stan zamroczenia po spożyciu alkoholu lub zażyciu narkotyków. (A.S.)

Zob. altruizm, efekt śnieżnej kuli, konformizm, techniki neutralizacji, tłum.

Literat ura:

Aronson E., 1987, Człowiek — istota społeczna, PWN, Warszawa.

Cialdini R., 1994, Wywieranie wpływu na łudzi. Teoria i praktyka. Gdańskie Wyd. Psychologiczne, Gdańsk.

Dyfuzjonizm, zob. dyfuzja, innowacja.

Dylematy społeczne, zob. pułapka społeczna.

Dymorficzność społeczna (dymorfizm), 1. Dwukształtność. podwójność form. 2. Dwubiegunowe ujmowanie różnych sfer życia społecznego, a zwłaszcza jego podział na dwie względnie izolowane sfery: publiczną i prywatną (zob. [E. Wnuk-Lipiński 1993, s. 54]). Zachowania jednostek i grup w każdej z tych sfer przebiegają według odmiennych wzorców, odwołują się do innych — często przeciwstawnych - wartości. Zjawisko to określa się także jako swoistą schizofrenię społeczną (zob. [P. Luka-siewicz 1991, s. 42]). Jednostka w sytuacjach oficjalnych zachowuje się niezgodnie

z przekonaniami, opiniami i poglądami wyrażanymi prywatnie. E. Wnuk-Lipiński [1993, s. 54] wskazuje, że dymorficzność „utrzymywać się może jedynie w warunkach przymusu zewnętrznego, żelatynowanej gospodarki i monocentryczności życia publicznego”. Stanowisko takie wydaje się trafne, jeśli dymorficzność rozpatrywać jako cechę całego systemu społecznego. Warto jednak zauważyć, że zjawisko to występuje — z różnym stopniem nasilenia - w obrębie każdego społeczeństwa, niezależnie od występującego w nim typu porządku. Traktować je można jako przejaw konformizmu.

Piotr Łukasiewicz [1991, s. 44] zjawisko dymorficzności ujmuje jako przejaw „zdrowego przystosowania” wskazując, że „w chwilach przesileń społeczno-politycznych utajone w sferze prywatności roszczenia obywatelskie aktywizują się”.

Termin „dymorficzność społeczna” nawiązuje do propozycji E. Wnuka-Lipińskie-go, używającego określenia „dymorfizm”, jednakże końcówka ,,-izm” może sugerować, że mamy do czynienia z jakimś kierunkiem teoretycznym, a nie pojęciem próbującym opisywać cechy rzeczywistości (A.S.)

Zob. konformizm, nowomowa, porządek społeczny.

Literatura:

Łukasiewicz P„ 1991. Porządek społeczny h potocznych wyobrażeniach i przekazach (spojrzenie na społeczeństwo polskie), IFiS PAN. Warszawa.

Turowski J., 1989. Dychotomia prywatnej i publicznej sfery życia (koncepcje i diagnozy). „Studia Socjologiczne", nr 3.

Wnuk-Lipiński E„ 1993, Rozpad połowiczny. Szkice z socjologii transformacji ustrojowej, ISP PAN. Warszawa.

Dymorfizm, zob. dymorficzność społeczna.

Dynamiczne oszacowanie, zob. definicja sytuacji, postawa jako definicja sytuacji.