DSCN1971

dynczo w otworach uszu, zdobią popielnice *ł, czemek — 115, Zwartowa — 351 i Klonowa JW nego — 121. Kolczyki z łańcuszkami brązowy^ wystąpiły na popielnicach z Gdańska-Oliwy g i Kiełpina Górnego — 120. W pierwszym wyp^ zawieszone są na trzech kółkach brązowych szczonych w ^tworach zachowanego, prawego uefc w drugim — towarzyszą paciorkom szklany^ i bursztynowym nanizanym na kółka brązoweije. lazne. Uszy pozostałych popielnic (Karczemki -115 i Gdańsk-Polanki — 67) zdobione są kółkami z zawieszonymi na nich paciorkami. W Karczem, kach są to paciorki bursztynowe i glinianą nanizane na kółka brązowe i żelazne, a w Gdańsku-Po. lankach paciorki bursztynowe (po 3 w każdym uchu) i jeden z niebieskiego szkła, zawieszone na kółkach brązowych.

Naczynia typu A/B zdobione są, podobnie jak popielnice typu A, przedstawieniami napierśnika, jednej szpili, pasa. Jednak i w tej grupie notujemy wyjątek: popielnica z Klonowa Dolnego —121 p. siada na brzuścu, poza wyobrażeniem napierśnika i szpili, również wizerunek zwierząt

2.3. Popielnice twarzowe typu B znane są z ot 140 znalezisk z całego obszaru występowania popielnic z kolczykami. Stanowią one najliczniejszą, la równocześnie najbardziej zróżnicowaną grupę popielnic twarzowych wyposażonych w kolczyki (Ryc. 4).

Blisko 40 popielnic typu B zdobią kolczyki składające się z samych kółek brązowych lub, znacznie rzadziej, żelaznych. Tak jak poprzednio, są to pojedyncze kółka zawieszone w otworach uszu (1-3 Iw każdym), zwykle ilościowo niesymetrycznie (Ryc. 4a,b). W wielu wypadkach kółka zdobią tylko jedno ucho popielnicy. Niekiedy na kółkach brązowych widoczne jest skośne lub poprzeczne żłobkowanie. W ten sposób zdobionych jest 6 kółek wiszących w uszach popielnicy z Borkówka —19. Bardzo ciekawy egzemplarz popielnicy pochodzi z Popowa, woj. słupskie. W jej uszach tkwi 5 kółek brązowych (w lewym 4, w prawym 1), pozbawionych ozdób, natomiast pod jednym z uch znajdują się 3 rzędy kropkowanych linii inkrustowanych białą masą, przedstawiających zapewne łańcuszki lub paciorki zawieszone w uchu.

Popielnice typu B zdobione samymi kółkami zdecydowanie przeważają w pn. zasięgu występowania kolczyków na Pomorzu Wschodnim, w wyróżnionej przeze mnie strefie 1, głównie na obszarze gmin Linia, Łęczyce (woj. gdańskie) i Cewice (woj. słupskie) oraz ich okolicach. W wymienionej strefie koncentrują się także znaleziska popielnic B z ozdobami wykonanymi z brązu, tj. wisiorkami trójkątnymi, spiralkami typu salta tao* (Ryc. 4h,i), kolczykami spiralnymi (Ryc. 4c) ora*

wym i szklanym, zawieszonym w kolczykach popielnic t Pobłocia — 224 oraz szklanym z Trzcińska _313 towarzyszą spiralki typu salta leone.

Efektownym elementem kolczyków, często towarzyszących popielnicom typu A, są łańcuszki brązowe. Zazwyczaj stanowią one samodzielną ozdobę uszu lub jednego ucha, gdy w drugim wiszą jedynie kółka brązowe. Połączenie łańcuszków z innymi ozdobami niezwykle wzbogaca kolczyki, nie jest jednak częste w popielnicach typu A. Jedynie dwie spośród analizowanych (Igrzyczna — 105, Zęblewo — 349) mają w uszach ozdoby składające się z kółek z zawieszonymi łańcuszkami, brązowymi wisiorkami trójkątnymi lub trapezo-wątymi i nielicznymi paciorkami z bursztynu i szkła. Pojedyncze paciorki z niebieskiego szkła towarzyszą również łańcuszkom w kolczykach z Gościcina — 95 (Ryc. 3a) i Obozina — 207. Niejasna jest natomiast przynależność łańcuszków z wisiorkami brązowymi do popielnicy z Rządkową

—    259. Pochodzące z tego samego stanowiska ozdoby mogły należeć do innej popielnicy (Piaszy-kówna 1948, s. 62).

Charakterystyczną cechą popielnic twarzowych typu A wyposażonych w kolczyki jest zdobienie naczyń wyobrażeniami napierśnika, np. Rządkowo

—    259, Obozin — 207; jednej szpili, np. Dzięcielec

—    60, Dolinka — 55, Bolszewo — 17 (Ryc. 3b) lub

—    rzadziej — pasa, np. Owczarnia — 220 (Ryc. 3f). Często również spotykane jest zestawienie rysunków bogatego napierśnika spiętego z tyłu ozdobną klamrą i szpili z dużą tarczo watą lub spiralną główką, np. Pręgowo — 238, Strzepcz — 291 (Ryc. 3d), Igrzyczna — 105, Pobłoeie — 224, Niestępowo

—    195 (Ryc. 3e), Reda — 252. Popielnicę z Goszy-na — 94 zdobi wyobrażenie napierśnika lub naszyjnika oraz pasa. Jedyny wyjątek stanowi popielnica z Tłukom — 311 zdobiona w górnej części brzuśca rysunkiem 2 szpil z łabędzią szyjką i tarczo watą główką. Dwie identyczne szpile znaleziono we wnętrzu popielnicy.

2.2. Popielnice twarzowe typu A/B ozdobione kolczykami wystąpiły na 5 stanowiskach z okolic Trójmiasta oraz w Z warto wie — 351. Reprezentowane są łącznie przez 7 naczyń z wielokrotnie przekłutymi uszami, w których zawieszone są ozdoby. Jedynie popielnice z grobu 4 z Karczemek

—    115, poza kolczykami zawieszonymi w uszach, zawierała kółka brązowe z nanizanymi spiralkami brązowymi i drobnymi blaszkami brązowymi nieokreślonego kształtu.

Rodzaje ozdób kolczyków występujących z popielnicami A/B nie odbiegają od znanych z popielnic typu A. Mniejsze ich zróżnicowanie wynika zapewne z niewielkiej ilości popielnic zaliczonych do typu A/B. Kółka brązowe, zawieszone poje-

200