DSCN1977

wędzią w małe uszko. Sporadycznie, w roli popielnic spotykamy również naczynia jajowata z karbowanym brzegiem (Hyc. 6h), gruszkowate ze smukłą, dość wysoką szyjką, określane często jako popielnice „typu twarzowego” (Barki — 1, Bytko-wo — 33), dzbany (Gogolewo — 86), ryc. 6a, Siko-rzyno — 269) oraz misy (Gniewino — 83, Więcławie® — 325).

Dokonana charakterystyka popielnic nietwargowych z kolczykami nie oddaje w pełni zróżnicowania wewnętrznego tej grupy naczyń. Jej celem był taki podział ceramiki, aby możliwe było uchwycenie tendencji współWystępowania kolczyków z określonymi jej formami.

Stosunkowo niewielką liczbę (kilkanaście znalezisk) kolczyków z popielnic bez wyobrażenia twarzy, stanowią kółka (brązowe lub żelazne). Wynika to m.in. z trudności'interpretacyjnych, bowiem nie każde kółko znalezione w naczyniu musiało być kolczykiem. O zaliczeniu kółek do tej kategorii zabytków decydowały więc szczegółowy opis, np. wzmianka o zaostrzonym jednym lub obu końcach kółka, (np. Nosocice —• 198) względnie sugestie autora publikacji stanowiska, gdy brak było innych możliwości weryfikacji.

Podobnie jak w przypadku poprzednio omawianych grup popielnic, ozdobą najczęściej towarzyszącą kółkom brązowym lub żelaznym są paciorki szklane, występujące w blisko 50 kolczykach, w ponad połowie bez dodatkowych elementów (Ryc. 6e,f). Znaleziska tych paciorków związane są głównie z popielnicami baniastymi z niską szyjką i dość licznie spotykane są poza Pomorzem (m.in. Tynwałd — 314, Przechowo — 244, Droździenica — 57, Piwnice — 223, Bytkowo — 33). Znacznie rzadziej jako ozdoba kolczyków występują paciorki gliniane (11 znalezisk) oraz bursztynowe (9). Niekiedy towarzyszą im paciorki szklane (Trzcińsk — 313, Barki — 1), rzadziej wisiorki wykonane z brązu (Sucumin — 294, Gniewino — 83), dość często spotykane w innych zespołach.

Wśród ozdób brązowych dominują łańcuszki znane z kilkunastu stanowisk. W Gogolewie — 86 (Ryc. 6a) i Obornikach — 206, na brązowych kółkach umieszczono po kilka krótkich łańcuszków będących jedyną ozdobą kolczyków. W innych zespołach wystąpiły one wraz z paciorkami szklanymi, bursztynowymi lub glinianymi (Więcławice — 325, Sucumin — 294), wisiorkami groszkowatymi (Bugaj — 28, Sucumin — 294), znanymi ponadto z Kielna — 119, Sośnicy — 279, Mierzyna — 182 oraz trójkątnymi lub trapezowatymi wisiorkami z blaszki brązowej (Bugaj — 28, Kozia Góra — 136, Sucumin — 294). Z Gniewina — 83 pochodzi popielnica w kształcie wanienkowate] misy, w której poza brązowymi kółkami znajdowały się łań

cuszki, wisiorki binoklowate oraz około 10 paciorków bursztynowych i szklanych. W Jabłkowi* — 106, we wnętrzu popielnicy, w której również znajdowały się fragmenty łańcuszków, znaleziono kolczyk taśmow&ty zdobiony rytymi liniami poziomymi i ukośnymi.

Najbardziej efektowne znalezisko w tej grupie i stanowią 2 dobrze zachowane kolczyki z Obliwic j — 204 (Hyc. 2h,i). Składają się z kółek brązowych i nanizanych na nie: paciorków z niebieskiego szkła i bursztynu, brązowych wisiorków trapezowatych i brązowych łańcuszków różnej długości.

Z siedmiu znalezisk znane są kolczyki w postaci kółek brązowych z nanizanymi brązowymi spiral-kami typu salta leone. Kilkakrotnie towarzyszą im I paciorki szklane (w Wytomyślu — 338 niebieskie, we Włocławku — 328 granatowe, w Teresinie — I 310 niebieskie, ciemno- i jasnozielone oraz żółte) I lub bursztynowe (Zwartowo — 351). We Włodaw- I ku wystąpił ponadto płaski guzek z dużym uchem. ]

Jak już wspomniałam, w analizowanej grupie ! popielnic kolczyki w zdecydowanej większości wystąpiły wewnątrz naczyń. Znane są jednak wyjątki. W Osieku — 211, kółko z drutu brązowego umieszczono w maleńkim uszku znajdującym się tuż pod szyjką popielnicy. Z miejscowości Skarszewy — 271 pochodzi popielnica nakryta misą ze zgrubiałym brzegiem. W małym uszku umieszczonym poniżej krawędzi owej misy tkwi kółko brązowe, natomiast wśród kości w popielnicy znaleziono stopione kółka brązowe, paciorki szklane i mały cylindryczny paciorek gliniany. W stosunku do tych dwóch przykładów nie możemy być pewni, czy rzeczywiście owe kółka pełniły funkcję kolczyków. Nie ma jednak wątpliwości w przypadku znalezienia z Gołębiewa Wielkiego — 91, gdzie w uszkach umieszczonych powyżej załomu brzuśca popielnicy tkwią kółka żelazne i brązowe z nanizanymi paciorkami bursztynowymi i szklanymi (Ryc. 6k).

2.7. Kolczyki z popielnic o nieznanej formie stanowią kolejną, również liczną grupę znalezisk (ok. 80). Odkrywano je zazwyczaj w mocno uszkodzonych, niekiedy częściowo wyrabowanych grobach. Pewna ilość ozdób znalazła się w muzeach jako dary przypadkowych odkrywców, w kilku przypadkach, wśród danych dotyczących odkrytych zabytków, brak jest informacji o rodzaju popielnic. W grupie tej znalazły się kolczyki zdobione różnymi typami paciorków, wśród których przeważają szklane (m.in. w Garczegorzu — 62 niebieskie, jasnożółte i szare, w Toniszewfe — 312 niebieskie i żółte) znane z Pomorza i równie tkanych stanowisk z obszaru województw bydgoskiego, pilskiego, poznańskiego.

Paciorki bursztynowe występujące jako wy-