DSCN2093 (2)

przekształcać tylko pewne części liści, np. u robinii ciernie powstają z przylisi^, (rys. 4.111 B). Ciernie pędowe powstają w pachwinach liści /. pąków bocznym, (rys. 4.111 O i są przekształconymi łodygami, na których niekiedy występują jesze^ liście.

Wąsy. Podobnie jak ciernie, wąsy mogą być pochodzenia pędowego lub Ijj. ciowego. Są to organy czcpnc. nicrozgalęzione lub rozgałęzione, cienkie, wrażliwe na dotyk_ i pod wpływem bodźca mechanicznego owijające się dokoła podpory.

\ Wąsy p ę do w e śą przekształconymi łodygami, na których mogą występować szczątkowe liście oraz kwiaty. U męczennicy (Passiflora) wąsy są przekształconymi • pędami bocznymi wyrastającymi z pachwin liści, u winorośli zaś wąsy stanowią zakończenia osi rozgałęziającego się sympodialnie pędu (rys. 4.112 A, B). W-wąsy liściowe mogą przekształcać się całe liście lub tylko ich części. U pewnych

Rys. 4.112. Wąsy. A. B — pochodzenia pędowego u męczennicy (Passiflora. A) i u winorośli (Vi-tis vinifera. B); C, D — pochodzenia liściowego u lędżwiana (Lathyrus. C) i u grochu (Pisum sali-vum. D)

D

gatunków lędżwiana (Lathyrus) blaszka liściowa i ogonek w całości przekształcają się w wąs, a funkcje asymilacyjne pełnią silnie rozwinięte, duże przylistki (rys. 112 C). U większości motylkowatych (np. u grochu) w wąsy przekształcają się tylko niektóre, szczytowe listki pierzastozłożonej blaszki liściowej (rys. 4.112 D).

Liście pułapkowe. Są to organy występujące u roślin mięsożernych (owadożer-nych), wyspecjalizowane do chwytania i trawienia drobnych zwierząt (głównie owadów). U rosiczki (Drósęra rotundifolia) liście o okrągłych blaszkach tworzą przyziemną rozetkę (rys. 4.113'A). Blaszki liściowe na górnej powierzchni pokryte są czerwonymi tzw. czulkami, Składającymi się z trzonka i główki. W trzonku biegnie

Rys. 4.113. Liście pułapkowe. A — u rosiczki (Drosera roiundifolia), B — u dzbanccznika i Nepenihes gracilis)

wiązka przewodząca, a w główce dwie zewnętrzne warstwy komórek mają charakter gruczołowy i wydzielają poprzez okrywającą główkę porowatą kutykulę lepką, błyszczącą ciecz o zapachu podobnym do miodu, zawierającą także enzymy trawiące białko. Zwabione barwą oraz zapachem czułków owady siadają na blaszce liściowej i przyklejają się do wydzieliny. Potrącane ciałem poruszającego się owada czułki zaginają się do środka i powodują całkowite uwięzienie zwierzęcia w kleistej wydzielinie, w której następuje strawienie jego części białkowych. Po wchłonięciu przez liść produktów trawienia czułki rozprostowują się, a chitynowy szkielet zostaje zdmuchnięty z powierzchni liścia przez wiatr lub spłukany przez deszcz.

U innych roślin mięsożernych liście pułapkowe mogą być wykształcone jako urny lub dzbanki, których wewnętrzna powierzchnia (będąca górną powierzchnią przekształconej blaszki liściowej) pokryta jest gruczołami wydzielającymi ciecz zawierającą enzymy trawienne. Najbardziej wyspecjalizowane liście lego typu występują u dzbane-cznika (Nepenihes). Blaszka liściowa przekształcona jest tu w dzbanek-pułapkę. a nasada liścia łącząca się z dzbankiem za pomocą ogonka jest spłaszczona na podobieństwo blaszki i pełni funkcje asymilacyjne (rys. 4.113 B). Jaskrawopomarańczowa barwa dzbanków oraz wydzielany przez nie nektar zwabiają owady, które siadają na gładkiej, śliskiej krawędzi dzbanka i łatwo wpadają do środka, gdzie toną i ulegają strawieniu w cieczy, znajdującej się w dolnej części dzbanka.