DSCN3768

Rozdział 5

GRZYBICE

Mycoses

Epidemiologii. Najbardziej rozpowszechniona jest grzybica stóp, oceniana na 15-30% w całej populacji, pizy czym w niektórych środowiskach (górnicy, sportowcy) jest ona bardzo częsta, do 70%. Obecnie nie ma prawie w kraju zakażeń grzybicą woszczynową, która jest nadal rozpowszechniona np. w krajach Afryki. Z drugiej jednak strony wzrasta liczba zachorowań na drożdżyce (candidiasis) i zakażenia pleśniowcami, co łączy się głównie z szeroko stosowanym leczeniem antybiotykami, kortykosteroidami. środkami immunosupresyjnymi oraz z zakażeniami wirusem HIV.

Etiopatogeneza. Grzyby dzielą się na geofilne, przebywające w ziemi, zoofńne (zwierzęce) i antropofilne (ludzkie). Dla lekarzy znaczenie mają 3 grupy grzybów: dermatofity, grzyby drożdżopodobne i pleśniowce. Istnieją różne klasyfikacje grzybów i chorób przez nie wywołanych. Podajemy najprostszy i praktycznie przydany podział grzybic na podstawie wywołujących je grzybów.

Czynniki wywołujące    Schorzenia

Deimatoftty    grzybice właściwe (tinea), dotyczące

naskórka, włosów i paznokci (tricho-phyliasis, microsporiasis)

Drożdżaki i grzyby drożdżopodobne    drożdży ca błon śluzowych, skóry i pa

znokci; pilyriasis versicolor

Pleśniowce    zakażenia błon śluzowych i skóry

Do rzadkich grzybic należą grzybice głębokie (sporotrichosis i chromomyco-sis). Zakażenia układowe (cryptococcosis, blastomykoza północno- i południowoamerykańska, coccidioidomycosis, histoplasmosis) w Polsce spotyka się wyjątkowo.

Czynnikami usposabiającymi są warunki miejscowe w skórze, z których najważniejsze znaczenie ma wilgotność i skład lipidów powierzchniowych. Z czynników ogólnoustrojowych podstawową rolę odgrywa stan immunologiczny. U osób z obniżoną odpornością stwierdza się częste zakażenia rozmaitymi grzybami, zwłaszcza drożdżakami (Candida i Pityrosporum). Jednakże zakażenia dermato-fitami mogą być również związane z zaburzeniami immunologicznymi, np. mogą wpływać supresyjnie na miejscowe mechanizmy immunologiczne, powodując selektywną anergię w stosunku do grzyba, który wywołał zakażenie. Najważniejszą składową ściany grzyba powodującą anergię jest mannan, który działa hamująco na proliferację limfocytów T. U chorych z grzybicą strzygącą stwierdzono swoisty defekt immunologiczny w stosunku do antygenów T. rubrum i T. mentagrophytes przy zachowanej odpowiedzi na mitogeny (PHA, ConA) i inne antygeny (np. tu-berkulinę, streptolizynę itd.). Zaburzenie to ma charakter przemijający i cofa się po skutecznym leczeniu grzybicy. Dokładny mechanizm immunotolerancji w zakażeniach dermatofitami jest jeszcze niewystarczająco poznany.

Selektywny defekt immunologiczny różni się od podatności na zakażenie wszelkiego rodzaju grzybami drożdżopodobnymi i dermatofitami w przypadkach głębokiej immunosupresji, np. w AIDS, u chorych z przeszczepami narządów, leczonych immunosupresyjnie itp.

GRZYBICE WŁAŚCIWE - DERMATOFITOZY

Tinea

Zakażenia te wywołane są przez dermatofity, należące do grzybów niedoskonałych (Jufł<*i imperfecti), wykazujące powinowactwo do keratyny.

' . matofity składają się z:

- :::ęści mycelialnej (grzybnia), która wrasta w głąb podłoża i służy do pobierania substancji odżywczych, oraz

—zarodników (konidia), które u rozmaitych gatunków grzybów mają różny kształt i układ.

W związku z dużą zmiennością grzybów ich klasyfikacje napotykają trudności i z tego względu przyjęto określenie „tinea" dla wszystkich grzybic skóry, niezależnie od grzyba wywołującego zakażenie. Z tego też powodu dzielimy grzybice głównie na podstawie cech klinicznych i umiejscowienia (tab. 1).

GRZYBICE SKÓRY OWŁOSIONEJ

Tinea capitis

Odmiana powierzchowna wywołana przez grzyby antropofilne Tinea capitis superjicialis (p. tab. 1, pkt I)

Etiopatogeneza. Postać powierzchowna wywołana jest bądź przez grzyb strzygący wewnątrzwłosowy (Trichophyton endothrix), tj. o wewnątrzwłosowym układzie zarodników (obraz worka wypełnionego orzechami), bądź przez grzyb drób-