DSCN6082 (Kopiowanie)

2. EwiIikJii 69

lądzie, dzięki leniu ich rozwój był w większym stopniu zabezpieczony przed drapieżnikami. Rozwój zarodków na lądzie umożliwiło powstnnicblon płodowych. Zarodek rozwijał się w środowisku wodnym w płynie zawartym wewnątrz owodni. korzystał z substancji odżywczych zmagazynowanych CftteiZyku Żółtkowym. oddychał przez kosmówkc (która otaczała całe jajo) i przez omocznic. pełniącą zarazem funkcję magazynu wydalin. Dzięki nieprzepuszczalni! wody przez kosmówkę, rozwijający się embrion chroniony był przed wyschnięciem. Jednocześnie rozwój zapłodnienia wewnętrznego sprawił, że zaistniała możliwość składania mniejszej liczby jaj, lecz za to bogatych w substancje zapasowe. Uzyskanie poważnego przystosowania ewolucyjnego, umożliwiającego opanowanie nowego środowiska, określamy mianem a romorfozy. Aromorfoza - jaką było wytworzenie błon płodowych -była punktem wyjścia dla powstania innych zmian morfologicznych: suchej skóry, wyżej uniesionych i sprawniejszych kończyn, bardziej wydajnych płuc i systemu sprawniejszego zaopatrzenia tkanek w tlen oraz wydalania nierozpuszczalnego w wodzie kwasu moczowego jako produktu metabolizmu białek -co umożliwia maksymalną oszczędność wody. Osiągnięcie wyższego poziomu ewolucyjnego umożliwiło pełną radiacje adaptatywna gadów, to znaczy ich przystosowanie się do wszystkich ówczesnych środowisk. Główny pień tej grupy rozdzielił się na pięć głównych linii rozwojowych: I. Synapsida - dały początek pelikozaurom i później gadom ssakokształtnym; 2. Diapsida - z których powstała większość gadów kopalnych i współczesnych, a także ptaki; 3. żółwie; 4. plezjozaury; 5. ichtiozaury (ryc. 2-42). Bogactwo form gadów w erze mezozoicznej („erze gadów") omówione zostało już poprzednio (rozdz. 22.2.4.).

Ptaki (Am) uważa się za progre-

sywną gałąź dinozaurów, która uzyskała zdolność latania, stałocieplność i pobycie ciała piórami. Zachowały jednak szereg cech gadzich: jąjorodność, obecność steku, brak gruczołów skórnych, podobieństwo wielu elementów szkie-telu. Pochodzą one od drobnych naziemnych i drapieżnych dinozaurów, tzw. celurozaurów (Coelurosauria), które wyodrębniły się z linii rozwojowej tekodontów. Przykładem zwierzęcia tej grupy może być jurajski gad		O 3 £? >» o m	i	|	|	I	& 3	(0 1 2	|
	90	60 20	60	50	45	40	45	Tt	66	1//opa
								Z-'-	ii	łożyskowe (otbaczowe a etnknu/ro if)
				i f |	i	»- /A	Th< pell	r i jrapslda ikozaury i		żółwie węże, jaszczurki prajaszczurki ptaki
Campsognaius longipes, o bardzo podobnym planie budowy miednicy do kośćca obecnych ptaków. Z linii roz				i i	„A	\	Omitischia Saurtschla			krokodyle
wojowej znamy skamieniałości prapta-b (Archaeopteryx) oraz pierwotnych ptaków lchtyornis i Hesperornis,						[• 9*	arreauryj		r
				i «	......	Ichtiozaury fikmranrwM				płazy: ogoniaste
przedstawione w rozdziale 22.2.4 (tyc. 2-27 i 2-29). Choć powstały w erze me		Labirynt ihodo*.. -	.4"	m			r.r;			bezogonowe beznogie
zozoicznej, największy rozwój osiągnęły ptaki wazę kenozoicznej. Również na erę kenozoiczną		iiia i i i		:		s	-	\	■	ryby: dwudyszne kościste kostnoluskie spodouste
lak pamiętamy, wyłoniły się one z gadów ssakoksztahnych już w triasie.		&	K Anat _ 1	Placodei STT Oalonelre		mi	—			smoczkouste
	1				•WWW	P

Gady ssakoksztaltne, jak np. fynognaihus (ryc. 2-22), miały

Ryc. 2-43. Filogeneza kręgowców (wg Wurmbacha. zmieniona)