DSCN6082 (Kopiowanie)

I*kie. dzięki temu ich rozwój był w większym stopniu zabezpieczony przed drapieżnikami. Rozwój zarodków na lądzie umożliwiło powstaniebłon płodowych. Zarodek rozwijał się w środowisku wodnym - w płynie zawartym wewnątrz owodni. korzystał z substancji odżywczych zmagazynowanych MCberayku żółtkowym, oddychał przez kosmówkę (która otaczała całe jajo) i przez omocznic. pełniącą zarazem funkcję magazynu wydalin. Dzięki nicprzcpuszczaniu wody przez kosmówkę, rozwijający się embnon chłoniemy był przed wyschnięciem. Jednocześnie rozwój zapłodnienia wewnętrznego sprawił, że zaistniała możliwość składania mniejszej liczby jaj, lecz za to bogatych w substancje zapasowe. Uzyskanie poważnego przystosowania ewolucyjnego, umożliwiającego opanowanie nowego środowiska, określamy mianem aromorfozy. Aromorfoza - jaką było wytworzenie błon płodowych -była punktem wyjścia dla powstania innych zmian morfologicznych: suchej skóry, wyżej uniesionych i sprawniejszych kończyn, bardziej wydajnych płuc i systemu sprawniejszego zaopatrzenia tkanek w tlen oraz wydalania nierozpuszczalnego w wodzie kwasu moczowego jako produktu metabolizmu białek - co umożliwia maksymalną oszczędność wody. Osiągnięcie wyższego poziomu ewolucyjnego umożliwiło pełną radiacje adaptatywna gadów, to znaczy ich przystosowanie się do wszystkich ówczesnych środowisk. Główny pień tej grupy rozdzielił się na pięć głównych linii rozwojowych: 1. Synapsida - dały początek pelikozautom i później gadom ssakokształtnym; 2. Diapsida - z których powstała większość gadów kopalnych i współczesnych, a także ptaki; 3. żółwie; 4. plezjozaury; S. ichtiozaury (ryc. 2-42). Bogactwo form gadów w erze mezozoicznej („erze gadów”) omówione zostało już poprzednio (nozdz. 2^2.4.).

Ptaki (Am) uważa się za progresywną gałąź dinozaurów, która uzyskała zdolność latania, stałocieplność i pokrycie ciała piórami. Zachowały jednak szereg cech gadzich: jajorodność, obecność steku, brak gruczołów skórnych, podobieństwo wielu elementów szkie-telu. Pochodzą one od drobnych naziemnych i drapieżnych dinozaurów, tzw. celurozaurów (Coelurosauria), które wyodrębniły się z linii rozwojowej tekodontów. Przykładem zwierzęcia tej grupy może być jurajski gad Campsognatus longipes, o bardzo podobnym planie budowy miednicy do kośćca obecnych ptaków. Z linii rozwojowej znamy skamieniałości prapta-ką (Archaeopteryx) oraz pierwotnych ptaków Ichlyornis i Hesperornis, przedstawione w rozdziale 2.2.2.4 (ryc. 2-27 i 2-29). Choć powstały w erze mezozoicznej, największy rozwój osiągnęły ptaki w erze kenozoicznej.

Również na erę kenozoiczną

lak pamiętamy, wyłoniły się one '■ Pdów ssakoksztahnych już w triasie. Gady ssakokształtne, jak np. ‘mgnaihut (ryc. 2-22), miały

łożyskowe

Wbaczcwe

stekowce

Therapslda

pellkozaury

Ornlllschia

Saurischla

pletozauiy

Ichtiozaury

Lablryn thodo-, ntla f

Ptacodermi

AnapsKta

Ostaostrad

Zflkwe

węże, jaszczurki

prajaszczurk!

ptaki

krokodyle

plaży:

ogoniaste

bezogonowe

beznogie

ryby:

dwudyszne

kościste

kostnokjskle

spodousle

smoczkouse

Ryc. 2-43, Filogeneza kręgowców (wg Wurmbachn, zmieniona)