DSCN6098 (Kopiowanie)

84 Bioiagia repetytorium dla kandydatów na anaaemtł m

Jedną z podstaw klasyfikacji organizmów jest liczba narządów homologicznych. Im wite narządów homologicznych występuje u dwóch gatunków, tym węższa jest jednostka systematycy do której gatunki te zaliczamy. Na podstawie tych właśnie narządów Linneusz układa) tyy klasyfikacji roślin i zwierząt (choć termin „narządy homologiczne” wprowadził dopiero C'uvier>.

Ryc. 2-52. Przykłady narządów homologicznych A - schemat ogólny;

B - szkielet płetwy ryby trzonopłetwej;

C - kończyny przedniej płaza:

D - gada: E - ptaka:

F - nietoperza; G - kreta;

II - człowieka:

r - kość ramieniowa:

p - promieniowa; I - łokciowa:

n - nadgarstka: s - śródręcza; pal - palców;

1,2.3.4,5 - kolejne palce, poczynając od kciuka (J|),

Na szczególną uwagę zasługują te organy homologiczne, które u pewnych gatunków nk spełniają wyraźnej funkcji i istnieją jedynie w postaci narządów szczątkowych. Należą do nich na przykład kości odnóży pytona (węże kończyn nic posiadają), czy resztki skrzydeł nielotnego pub kiwi. Pozbawione oczu zwierzęta jaskiniowe mają niejednokrotnie zawiązki tych zmysłów - u narybfc ślepca jaskiniowego pojawiają się oczy, zanikające jednak w miarę rozwoju. Niektóre pierwotne płazy lądowe i kotylozauiy posiadały tzw. oko ciemieniowe - narząd zmysłu reagujący na zmianę oświetlenia i pobudzający czynność gruczołu dokrewnego - szyszynki. Jedną z funkcji szyszynki było powodowanie rozjaśnienia skóry. Z czasem przekazywanie bodźców do szyszynki przejęły tu siebie „normalne" oczy, tym niemniej oko ciemieniowe - jako narząd szczątkowy - występuje u przykład u hatterii. Szczątkowymi narządami są palce ssaków kopytnych (z wyjątkiem III u nieparzystokopytnych, zaś III i IV u parzystokopytnych), szczątki miednicy i tylnych kończyn u wieloryba, włosy na skórze słonia. U roślin przykładem mogą być hiseczki na łodygach kanianki-są one resztkami liści, zdcgcncrowanych w następstwie przejścia do pasożytniczego trybu życia. Redukcja gametofitu w procesie ewolucji roślin doprowadziła do tego, że rodnia u roślit nagozalążkowych zbudowana jest z 6 komórek i stanowi narząd szczątkowy. U okrytozalążkowycb rodnia nie występuje - prawdopodobnie narządem do niej homologicznym są 3 górne jądra woreczka zarodkowego.

U człowieka do narządów szczątkowych zaliczamy wyrostek robaczkowy (który jeszcze u kangurów i niektórych łożyskowych ssaków roślinożernych bierze udział w procesach trawiennych), mięśnie poruszające małżowinę uszną, mięsień potyliczny, mięsień podskórny szyi trzecią parę zębów trzonowych (tzw. „zęby mądrości") oraz utworzoną ze zlania 4-5 kręgów ko» „ogonową” (guziczną). W rozwoju ssaków łożyskowych narządami szczątkowymi są omocznu i pęcherzyk żółtkowy - ich funkcje przejmuje łożysko.

Porównując budowę poszczególnych grup organizmów prześledzić można zmiany ewolucyjni prowadzące do doskonalenia poszczególnych układów. Slruktury centralnego układu nerwowcy poczynając od minoga a skończywszy na człowieku, mają wspólny plan budowy: mo/gow zbudowane jcsl z pięciu części (przodomózgowic, międ/ymózgowic. śrÓdmów>n«*f- ——s.o,>nc