DSCN6083 (Kopiowanie)

70 Biologia - repetytorium dla kandydatów na akademie medyn*

zróżnicowane uzębienie. Jednak przy kwalifikowaniu wykopalisk do gadów bądź ssaków, najczęściej

Staw żuchwowy ssaków utworzony jest zatem przez połączenie żuchwy z łuską kości skroniowy Należy sądzić, że przebudowa tego stawu była procesem długotrwałym i stopniowym, a zatem winny w przeszłości istnieć zwierzęta posiadające dwa stawy żuchwowe: ..gadzi” i ..s sączy”. W 1958₁w osadach górnego triasu znaleziono czaszki dwóch takich zwierząt, nazwanych Diarthrognatia i Moiganucodon. Oba stawy żuchwowe są u nich położone tak blisko siebie, że działają jak jeden staw. Morganucodon charakteryzował się dużą puszką mózgową i zróżnicowaniem zębów na siekacze, kły. przed trzon owce i trzonowce, został zatem zaliczony do ssaków.

Najprymitywniejsze ssaki - stekowce - wyodrębniły się zapewne już w triasie, choć ich szczątki znamy dopiero z czwartorzędu. Współczesne stekowce: dziobak i kolczatka żyją jedynie w Australii, zaś wszystkie pozostałe naturalne dla australijskiej fauny gatunki ssaków to tgrbafiZS — ssaków łożyskowych na tym kontynencie nie było. Zjawisko to jest jednym z dowodów uprawdopodobniających hipotezę, że Australia oddzieliła się od innych kontynentów w erze mezozoicznej, przed powstaniem ssaków łożyskowych. Pierwsze skamieniałości ssaków łożyskowych znamy z kredy.

Pierwotne prymitywne ssaki żywiły się owadami prawdopodobnie przypominały budową dzisiejsze ryjówki. Przez ponad 100 min lat (w mczozoiku) żyły w ..cieniu” gadów, lecz wraz z ich wymarciem dokonały wielkiej radiacji (ryc. 2-30) na wszystkie środowiska życia. Spośród ważnych ewolucyjnie cech. które ssakom ową radiację umożliwiły, wymienia się na pierwszym miejscu rozwój mózgowia, długi okres opieki nad potomstwem, a także stałocieplność i wysoki poziom metabolizmu.

Paleontologia dostarcza danych, umożliwiających prześledzenie dróg rozwojowych poszczególnych rzędów i rodzin ssaków. Wiemy, że nickórc z nich - na przykład ryjówki i nietoperze -zmieniły się bardzo nieznacznie, inne natomiast, jak nieparzystokopytne bądź naczelne podlegał) bardzo szybkiej ewolucji. Geneza niektórych rzędów, np. szczcrbaków, do dziś pozostaje słabo poznana

2.2.3.4. Antropogeneza

^Wy^raz „antropogeneza” (gr. ąnthropos - człowick;ge/feró - pochodzenie) oznacza pochodzenie człowieka. Już Linneusz zaliczał człowieka do zwierząt, umieszczając go w rzędzie naczelnych

Człowiek

Nadrzewne

owadozsme

(tupaje)

Hyc. 2-44. Pokrewieństwa ewolucyjne naczelnych

(Primales). Do rzędu tego zalicza się współcześnie tupaie. małpiatki (lemury i lorisy), wyraki. i małpy. Te ostatnie dzielimy na małpy szerokonose (zamieszkują Amerykę; ich ewolucja przebiegała odmiennie od małp tzw. „Starego Świata”) — i małpy wąskonosc (Afryka, Azja, Europa). Przedstawicielami małp wąskonosych są małpy człekokształtne (gibbon. goryl, orangutan, szympans) oraz rodzina człowiekowatych (Hominidae), reprezentowana dziś przez jeden gatunek: człowieka współczesnego (Homo sapiens). Pokrewieństwa ewolucyjne w rzędzie naczelnych ilustruje ryc. 2-44. Najbardziej charakterystyczną cechą naczelnych jest doskonale rozwinięte mózgowie, co sprawia, że poziomem inteligencji naczelne górują nad wszystkimi innymi ssakami. Pozostałe cechy wspólne dla wszystkich naczelnych to: przeć i wsta wność kciuka (chwytna dłoń), obecność paznokci, położenie oczu na przodzic głowy (umożliwiające widzenie stereoskopowe czyli przestrzenne), skrócenie szczęk i spłaszczenie twarzowej części czaszki oraz zredukowunic liczby sutek do jednej pary w położeniu piersiowym (u większości gatunków) - co umożliwia większy kontakt psychiczny z potomstwem.