DSCN6134 (Kopiowanie)

■yaronre msroskopmra organemun- żywych: komórki i tkanki    \ \ 7

4. STRUKTURA MIKROSKOPOWA ORGANIZMÓW ŻYWYCH: KOMÓRKI I TKANKI

A zatem słusznym jest stwierdzić, ie wszystkie zwierzęta i rośliny, niezależnie od stopnia swej złożoności, zbudowane są z niewielkiej ilości powtarzających się elementów.

Bombastus von Hohenhcim zwany Paracclsus (1493-1541)

Autor stwierdzenia zacytowanego na początku tego rozdziału jako motto, miał na myśli makroskopową (widzialną gołym okiem) budowę organizmu - korzenie, liście i kwiaty wspólne dla lóżnych roślin, czy też poszczególne narządy i układy powtarzające się u zwierząt. Dziś, po kilku wiekach, znamy świat o wymiarach mikroskopowych i mniejszych - molekularnych oraz atomowych. Stwierdzenie Paracelsusa (alchemika i lekarza szwajcarskiego) wprawdzie nic straciło swej aktualności, tym niemniej jednak w żywej materii zaobserwować możemy istnienie różnych poziomów organizacyjnych. Według tej koncepcji w całym Wszechświccie (ożywionym i nieożywionym) występują różne poziomy o tak odmiennym stopniu złożoności, „że prawa i zasady słuszne dla jednego z nich mogą w ogóle nie mieć zastosowania dla innych” (Needham J., 1936). Z właściwości atomów wodoru i tlenu nic można wywnioskować, jakie właściwości ma woda. Podobnie nie można przewidzieć cech glikogenu z właściwości budujących go monosacharydów, a o cechach tkanki czy narządu wnioskować w oparciu o strukturę chemiczną połączeń, z których są one zbudowane. Również zespół organizmów - na przykład zasiedlający jakieś środowisko - „zachowuje się” zupełnie inaczej aniżeli każdy z owych organizmów osobno.

Budową organizmów zajmuje się nauka zwana anatomia (gr. anatome-sekcja, anatemnein -pociąć). „Klasycznie” można ją podzielić naanatomie makroskopowa i mikroskPPWa - ta ostatnia jednak w ciągu bieżącego stulecia rozrosła się tak bardzo, iż stworzyła wiele dziedzin biologii. Poziomy organizacji anatomicznej, nauki je badające i stosowane metody prezentuje tabela 4-1.

Po omówieniu budowy chemicznej istot żywych przedstawimy z kolei budowę komórki, a następnie strukturę tkanek.

Tabela 4-1. Poziomy organizacji anatomicznej i zakresy różnych dziedzin anatomii

Rozmiary	Dziedzina	Struktury	Przyrządy badawcze
powyżej 100 pm	anatomia	narządy, układy	oko i lupy
100-10 j|| 10-0,2 pm	histologia cytologia	komórki, bakterie	różne rodzaje mikroskopów świetlnych i rentgenowskich
200-1 nm	ultrastruktura (morfologia sub-mikroskopowa)	składniki komórek, wirusy	mikroskop elektronowy skanningowy i transmisyjny
poniżej 1 nm	biologia molekularna (biochemia, biofizyka)	struktury cząsteczek	dyfrakcja promieni Roentgena i inne metody

4.1. Metody badania komórek i tkanek

Nauka o komórce nosi nazwę cytologii (gr. kylos komórka; logos - słowo, nauka), zaś o tkankach - Maologji (gr. histos tkanka). Tc dziedziny nauk przyrodniczych powstać inogly dopiero po wynalezieniu mikroskopu Pierwszy „mikroskop" (nazwa wprowadzona pr/cz Demiscianusa W1614 roku) h|torządzony został przez Zachariasa Jansena (Holandia) w roku 1590 Pierwsze opisy