DSCN6164 (Kopiowanie)

4 ^Struktura mikroskopowa organizmów żywych: komórki i tkanki 147

%'inagl

Hząnicitat

! drugi pciślti jiumprofets dziabctn^

(śródblońck naczyń krwionośnych). Nabłonki nic wytwarzają substancji międzykomórkowych i zbudowane są wyłącznie z komórek, które na dodatek zazwyczaj są w ścisłym kontakcie ze sobą. połączone przeważnie tzw. desmosomnmi (zagęszczenie cytoplazmy na granicy dwóch komórek), natomiast szkielet komórek stanowią włókienka zwane tonofibrylami.

Tkanki takie można podzielić na trzy duże grupy - na tkanki nabłonkowe okrywające, gruczołowe i zmysłowe.

4.4.1.1. Tkanki nabłonkowe okrywające

Dzielimy je na jednowarstwowe (zbudowane wyłącznic z jednej warstwy komórek) ■ wielowarstwowe (składające się z więcej niż jedna warstw komórek). Komórki budujące nabłonek jednowarstwowy mogą być płaskie (wówczas nabłonek taki nazywamy płaskim), sześcienne lub wieloboczne (nabłonek sześcienny albo kostkowy) bądź mieć kształt walców (nabłonek walcowaty lub cylindryczny). Jednowarstwowe nabłonki występują u wielu bezkręgowców (jamochłony, plazińce, oblcńcc, pierścienice) jako jedyne, natomiast u kręgowców obserwujemy jednowarstwowe i wielowarstwowe. U człowieka wszystkie nabłonki pokrywające spoczywają na błonie podstawowej, będącej wytworem komórek nabłonka. Nabłonek jednowarstwowy nlaski (ryc. 4-23A) występuje u człowieka w tych częściach ciała, w których zachodzi konieczność wymiany jakiejś substancji przez możliwie najcieńszą przegrodę, a więc w pęcherzykach płucnych (wymiana gazowa), jako śródbłonck (ryc. 4-24) w naczyniach krwionośnych włosowatych (wymiana substratów i produktów metabolizmu między tkankami a krwią), wyścieła jamy ciała (opłucną, otrzewną, osierdzie). Nabłonek jednowarstwowy sześcienny (ryc. 4-23B) spotykamy m.in. w kanalikach nerki (czynnie uczestniczy w tzw. resorpcji zwrotnej potrzebnych substancji z moczu pierwotnego) i jako nabłonek tylny rogówki. Nabłonek jednowarstwowy walcowaty (rvc. 4-23C) w jelicie bierze udział we wchłanianiu strawionego pokarmu — posiada on na swej powierzchni liczne uwypuklenia cytoplazmy, zwane wbkiem szczoteczkowym, które umożliwiają zwiększenie powierzchni chłonącej komórek. W układzie oddechowym, w oskrzelach, występuje nabłonek jednowarstwowy, tzw. walcowaty urzgsionY -posiadający na swej powierzchni migawki (ryc. 4-23D) - ich zsynchronizowane ruchy umożliwiają usuwanie pyłów, które trafiają do układu oddechowego wraz z powietrzem.

Ryc. 4 - 23. Tkanki nabłonkowe.

A-F - nabłonki pokrywające:

A - jednowarstwowy płaski

(w dwóch rzutach - powyżej: widok z góry; poniżej: widok z boku);

B - jednowarstwowy

sześcienny (kostkowy);

C - jednowarstwowy

cylindryczny (walcowaty);

D - jednowarstwowy

wiclorzędowy migawkowy;

E - wielowarstwowy

płaski nierogowaciejący;

F - wielowarstwowy

plaski rogowaciejący;

0 i II - przekroje przez odcinki wydzK-lniczc gruczołów:

(j - pęcherzykowego i H«cewkowego (JO)