DSCN6164 (Kopiowanie)

4 Struktura mikroskopowa organizmów żywych: komórki i tkanki

147

(śródblonck naczyń krwionośnych). Nabłonki nic wytwarzają substancji międzykomórkowych i zbudowane są wyłącznic z komórek, które na dodatek zazwyczaj są w ścisłym kontakcie ze sobą, połączone przeważnie tzw. desmosomami (zagęszczenie cytoplazmy na granicy dwóch komórek), natomiast szkielet komórek stanowią włókienka zwane tonollbrylami.

Tkanki takie można podzielić na trzy duże grupy - na tkanki nabłonkowe okrywające, gruczołowe i zmysłowe.

4.4.1.1. Tkanki nabłonkowe okrywające

Dzielimy je na jednowarstwowe (zbudowane wyłącznic z jednej warstwy komórek) i wielowarstwowe (składające się z więcej niż jedna warstw komórek). Komórki budujące nabłonek jednowarstwowy mogą być płaskie (wówczas nabłonek taki nazywamy płaskim), sześcienne lub wieloboczne (nabłonek sześcienny albo kostkowy) bądź mieć kształt walców (nabłonek walcowaty lub cylindryczny). Jednowarstwowe nabłonki występują u wielu bezkręgowców (jamochłony, płazińce, oblcńce. pierścienice) jako jedyne, natomiast u kręgowców obserwujemy jednowarstwowe i wielowarstwowe. U człowieka wszystkie nabłonki pokrywające spoczywają na błonie podstawowej, będącej wytworem komórek nabłonka. Nabłonek jednowarstwowy płaski (rvc. 4-23A) występuje u człowieka w tych częściach ciała, w których zachodzi konieczność wymiany jakiejś substancji przez możliwie najcieńszą przegrodę, a więc w pęcherzykach płucnych (wymiana gazowa), jaku śródblonek (ryc. 4-24) w naczyniach krwionośnych włosowatych (wymiana substratów i produktów meta boi izmu między tkankami a krwią), wyścieła jamy ciała (opłucną, otrzewną, osierdzie). Nabłonek jędnowarstWoyOLSZgŚfiiCEay (ryc- 4-23B) spotykamy m.in. w kanalikach nerki (czynnie uczestniczy w tzw. resorpcji zwrotnej potrzebnych substancji z moczu pierwotnego) i jako nabłonek tylny rogówki. Nabłonek jednowarstwowy walcowaty (ryc. 4-23C) w jelicie bierze udział we wchłanianiu strawionego pokarmu - posiada on na swej powierzchni liczne uwypuklenia cytoplazmy, zwane rąbkiem szczoteczkowym, które umożliwiąjązwiększcnie powierzchni chłonącej komórek. W układzie oddechowym, w oskrzelach, występuje nabłonek jednowarstwowy, tzw. walcowaty urzesiony -posiadający na swej powierzchni migawki (ryc. 4-23D) - ich zsynchronizowane ruchy umożliwiają usuwanie pyłów, które trafiają do układu oddechowego wraz z powietrzem.

Ryc. 4 - 23. Tkanki nabłonkowe.

A-F - nabłonki pokrywające:

A - jednowarstwowy plaski

(w dwóch rzutach - powyżej: widok z góry: poniżej: widok z boku);

B - jednowarstwowy sześcienny (kostkowy);

C - jednowarstwowy

cylindryczny (walcowaty);

D - jednowarstwowy

wielorzędowy migawkowy;

E - wielowarstwowy

płaski nierogowaciejący;

F - wielowarstwowy plaski rogowaciejący;

G i H - przekroje przez odcinki wydziclnicze gruczołów: ćj - pęcherzykowego i H - cewkowego (JD)