DSCN6176 (Kopiowanie)

159

i mikroskopowa organizmów żywych: komórki i tkanki

bezpośrednio z jednej komórki na drugą. Synapsy elektryczne są rzadkie, występująjcdynie w ośrodkowym układzie nerwowym; mogą one przewodzić impulsy dwukierunkowo i nie podlegają zmęczeniu.

Synapsy chemiczne • znacznie bardziej rozpowszechnione - są większe i mają szerszą szczelinę (ok. 20 nm). Impuls przez synapsę przechodzi wyłącznic od neurytu jednej komórki do dendrytu drugiej - nigdy odwrotnie. Dzieje się lak dzięki sckrccyjncj czyli wydziclniczcj zdolności komórki nerwowej. Zakończenie aksonu stanowi kolbka synaptyczna (ryc. 4-31), w której obecne są mitochondria. a przede wszystkim pęcherzyki synaptyczne zawierającemctlialot

Większość mediatorów stanowią substancje chemiczne znane już wcześniej jako hormony. Impuls docierający do kolbki synaptycznej sprawia, że pęcherzyki łączą się z błona prcsvnantvczna i uwalniają swą zawartość do szpary synaptycznej. Mediator łączy się wówczas z błona postsvnaptvczna będącą fragmentem dendrytu drugiej komórki i powoduje powstanie w niej impulsu. Po czym cząsteczka mediatora zostaje natychmiast rozłożona przez odpowiednie enzymy obecne w szczelinie synaptycznej.

Dziś wiemy, że neurony mogą uwalniać wytworzone przez siebie mediatory również do krwi, gdzie działają one jako hormony. Zjawisko takie nosi nazwę neurosekrecii. Każda ze struktur narysowanych na ryc. 4-32 może być zakończeniem neuronu neurosekrecyjnego albo kolbką synaptyczną łączącą dwie komórki nerwowe. Neuron cholincrgiczny produkuje mcdiatoracetylocholine. neuron adrenerniczny -adrenalina noradrenalinę bądź dopamine (omówione zostaną w rozdziale o hormonach), zaś neuron pentydregiczńy mediatory o budowie białkowej (w ich transporcie ważną rolę odgrywają włókienka zwane neurofibrylami). Oprócz opisanych powyżej synaps chemicznych istnieją także połączenia, w których z jednej komórki do drugiej przepływająjony (np. wapniowe, sodowe, potasowe). Połączenia te nazywamy synapsami jonowymi. Występują one w tkance nerwowej, ale też i w innych tkankach (np. połączenia szczelinowe, takie jak omówione już wstawki w mięśniu sercowym).

Ryc. 4 - 32. infrastrukturalne modele zakończeń neuronów wydziclniczych: A - cholinergiczncgo; B - adrencrgiczncgo;

C - pcptydcrgiczncgo (JD).

I - ncurotubulc; 2 - mitochondria;

3    - szpara synaptyczna;

4    - pęcherzyki synaptyczne zawierające acetylocholinę;

3 - ziarna wydziclnicze typu B o średnicy do 100 nm, zawierające aminy biogenne;

6- ziarna wydziclnicze typu A o śrcdnicy200 nm, zawierające peptydy.

4.S. Tkanki roślinne

Wprawdzie prototypy tkanek występują w rozwoju ewolucyjnym już u mszaków (skórka, tkanka miękiszowa i prymitywne elementy przewodzące w łodydze) i u paprotników (tkanka naczyniowa), jednak wszystkie opisane poniżej tkanki roślinne obserwować możemy dopiero u roślin naczyniowych. Dzielimy je na dwie duże grupy: na tkanki twórcze i tkanki stale.

4.5.1. Tkanki twórcze

Tkanki twórcze czyli mervstcmv składają się z małych komórek o dużych jądrach i cienkich ścianach. Zawierają dużo cytoplazmy i nic posiadają wodniczek (bądź też mająje nieduże i nieliczne). F unkcją tych komórek jest dzielenie się (ryc. 4-20) i różnicowanie, w następstwie którego powstają tkanki wszystkich innych typów.

Mery ślemy z punktu widzenia ich powstania możemy podzielić na pierwotne i wtórne. Pierwotne powstają przez podziały zygoty i tworzą początkowo rozwijający się wielokomórkowy zarodek. W miarę rozwoju większość tych komórek ulega zróżnicowaniu na tkanki stale, lecz nawet w starych roślinach

*    pewnych miejscach pozostaje tkanka twórcza zapewniająca nieprzerwany wzrost (w ierzchołki korzeni

*    pędów, miazga wiązek naczyniowo-sitowych).