DSCN6176 (Kopiowanie)

159

4 Struktura mikroskopowa organizmów żywych; komórki I tkanki bezpośrednio z jednej komórki na drugą. Synapsy elektryczne są rzadkie, występująjcdynie w ośrodkowym układzie nerwowym; mogą one przewodzić impulsy dwukierunkowo i nic podlegają zmęczeniu.

Synapsy chemiczne znacznie bardziej rozpowszechnione - są większe i mają szerszą szczelinę (ok. 20 nm). Impuls przez synapsę przechodzi wyłącznic od ncurytu jednej komórki do dendrytu drugiej - nigdy odwrotnie. Dzieje się tak dzięki sckrecyjncj czyli wydziclniczcj zdolności komórki nerwowej. Zakończenie aksonu stanowi kolbka synaptyczna (ryc. 4-31), w której obecne są mitochondria, a przede wszystkim pęcherzyki synaptyczne zawierające mediator.

Większość mediatorów stanowią substancje chemiczne znane już wcześniej jako hormony. Impuls docierający do kolbki synaptycznej sprawia, że pęcherzyki łączą się z błona prcsvnanlvczna i uwalniają swą zawartość do szpary synaptycznej. Mediator łączy się wówczas z błona postsvnaptvczna będącą fragmentem dendrytu drugiej komórki i powoduje powstanie w niej impulsu. Po czym cząsteczka mediatora zostaje natychmiast rozłożona przez odpowiednie enzymy obecne w szczelinie synaptycznej.

Dziś wiemy, że neurony mogą uwalniać wytworzone przez siebie mediatory również do krwi, gdzie działają one jako hormony. Zjawisko takie nosi nazwę ncurosekrecii. Każda ze struktur narysowanych na ryc. 4-32 może być zakończeniem neuronu ncurosekrecyjnego albo kolbką synaptyczną łączącą dwie komórki nerwowe. Neuron cholincmczny produkuje mediatoracetylocholine, neuron adrcncrgiczny -adrenalinę, noradrenalinę bądź dopamine (omówione zostaną w rozdziale o hormonach), zaś neuron peptvdrcgicznv mediatory o budowie białkowej (w ich transporcie ważną rolę odgrywają wlókicnka zwane ncurofibrylami). Oprócz opisanych powyżej synaps chemicznych istnieją także połączenia, w których z jednej komórki do drugiej przepływająjony (np. wapniowe, sodowe, potasowe). Połączenia te nazywamy synapsami jonowymi. Występują one w tkance nerwowej, ale też i w innych tkankach (np. połączenia szczelinowe, takie jak omówione już wstawki w mięśniu sercowym).

Ryc. 4 - 32. Ultrastrukturalne modele zakończeń neuronów wydzielniczych: A - cholincrgiczncgo; B - adrcncrgiczncgo;

C - pcptydergiczncgo (JD).

I - ncurotubulc; 2 - mitochondria;

3    - szpara synaptyczna;

4    - pęcherzyki synaptyczne zawierające acetylocholinę:

5    - ziarna wydziclniczc typu B o średnicy do 100 nm. zawierające

aminy biogenne:

6- ziarna wydziełnicze typu A o średnicy 200nm. zawierające peptydy.

4.5. Tkanki roślinne

Wprawdzie prototypy tkanek występują w rozwoju ewolucyjnym już u mszaków (skórka, tkanka miękiszowa i prymitywne elementy przewodzące w łodydze) i u paprotników (tkanka naczyniowa), jednak wszystkie opisane poniżej tkanki roślinne obserwować możemy dopiero u roślin naczyniowych. Dzielimy je na dwie duże grupy: na tkanki twórcze i tkanki stałe.

4.5.1. Tkanki twórcze

Tkanki twórcze czyli merystemy składają się z małych komórek o dużych jądrach i cienkich ścianach. Zawierają dużo cytoplazmy i nie posiadają wodniczek (bądź też mająje nieduże i nieliczne). Funkcją tych komórek jest dzielenie się (ryc. 4-20) i różnicowanie, w następstwie którego powstają tkanki wszystkich innych typów.

Merystemy z punktu widzenia ich powstania możemy podzielić na pierwotne i wtórne. Pierw otne powstają przez podziały zygoty i tworzą początkowo rozwijający się wielokomórkowy zarodek. W miarę rozwoju większość tych komórek ulega zróżnicowaniu na tkanki stale, lecz nawet w starych roślinach w pewnych miejscach pozostaje tkanka twórcza zapewniająca nieprzerwany wzrost (wierzchołki korzeni ■pędów, miazga wiązek naczyniowo-sitowych).